“Đau đớn
thay phận đàn bà
Lời rằng bạc
mệnh ấy là lời chung”
“Phận đàn bà”
mà Nguyễn Du nhắc đến không chỉ là một Thúy Kiều với nỗi khổ đoạn trường mà còn
là thân phận của bao nhiêu người phụ nữ trong xã hội phong kiến điển hình là
nhân vật Vũ Nương. Mặc dù đọc qua câu chuyện “Chuyện người con gái Nam Xương”
nhiều lần, nhưng mỗi lần trải mình trên từng câu chữ của Nguyễn Dữ, tôi lại
không ngăn được xúc động và niềm ao ước mãnh liệt: được gặp chính Vũ Nương –
người con gái đã lấy cái chết chứng minh cho sự trong sạch của mình. Điều ước
đó trở thành hiện thực trong một giấc mơ trưa. Đó là một giấc mơ vô cùng chân
thực. Tôi đã gặp được nàng Vũ Nương trong câu chuyện bằng xương bằng thịt thực
sự chứ không phải mơ hồ qua con chữ nữa.
Tôi bàng hoàng khi trước mắt mình là một thế giới tuyệt đẹp, thế giới
chỉ có trong cổ tích. Con đường tôi đang đi lóng lánh những sắc màu tuyệt đẹp của
hàng nghìn viên đá khác nhau. Những rặng san hô hình thù kì lạ, lũ tôm cá hàng
đàn rượt đuổi nhau. Tôi nhận ra mình đang ở thủy cung, nhưng điều kì lạ đó chẳng
là gì so với việc tôi có thể trò chuyện được với những nàng tiên cá và nghe họ
hát. Tôi say sưa lắng nghe tiếng hát của họ rồi bất giác vỗ tay khi bài hát kết
thúc. Các chị nhận ra có người lạ nhưng chẳng mấy ngạc nhiên. Họ đến gần tôi và
mỉm cười và trò chuyện như đã quen biết từ lâu:
- Chúng ta có một vị khách trẻ tuổi đây. Các chị là tiên cá nơi cung
nước của rùa thần, em là ai? Em giới thiệu để mọi người cùng biết.
Rất tự tin, tôi đã giới thiệu về mình và không quên khen ngợi tiếng hát
của các nàng tiên cá còn hay hơn cả nhưng câu chuyện tôi được học. Trong các
nàng tiên cá với bộ vảy óng ánh thì có một người con gái khác biệt. Nàng ấy khá
trẻ, nàng mặc chiếc áo xanh da trời, trên tóc cài chiếc thoa ngọc. Thấy tôi
chăm chú nhìn người con gái khác biệt ấy, các nàng tiên nói:
- Còn đây là Vũ Nương, nàng ấy không phải tiên cá nhưng chúng tôi
xem nàng ấy chẳng khác gì chị em. Đời nàng ấy buồn lắm,xưa kia ở trên trần gian
bị chồng ruồng rẫy nên lấy cái chết minh oan. May mà hôm đó chị em ta đang dạo
chơi ở bến nước Hoàng Giang, chứng kiến cảnh đau lòng nên rẽ một đường nước để
nàng ta thoát chết.
Tôi không tin vào mắt mình, một cảm giác vui sướng vừa hồi họp khi nay
đã tận mắt gặp được người mình luôn nghĩ tới. Được nhắc đến tên mình, Vũ Nương
bước lại gần tôi hơn. Nàng nhìn vào mắt tôi và hỏi:
- Em có tò mò về cuộc đời ta hay không? Dù mới gặp em lần đầu nhưng
ta cảm thấy rất thân quen. Nếu muốn, ta sẽ kể cho em nghe về những ngày tháng
mà ta chỉ muốn quên đi.
Đó là điều hằng mong ước bấy lâu nay, nên tôi nhanh chóng đáp lại:
- Em rất muốn nghe ạ!
Vũ Nương kéo tay tôi ngồi vào một tảng đá đẹp rồi nhẹ nhàng câu chuyện:
- Ta sinh ra ở Nam Xương, gia đình ta nghèo ba mẹ ngỏ ý muốn ta lấy
Trương Sinh,một người cùng làng để ta được yên phận vì nhà người ta cũng là gia
đình danh gia vọng tộc. Huống hồ gì Trương Sinh cũng đem lòng cảm mến ta và nhiều
lần dạm ngõ. Ta thuận tình cha mẹ nên đồng ý lấy chàng và cũng muốn vui cảnh
nghi gia nghi thất. Chồng ta – Trương Sinh dù lớn lên trong nhung lụa nhưng lại
không đi học, điều đó chẳng đáng kể gì nếu như chàng ta không vốn tính cộc cằn,
gia trưởng, đối với ta phòng ngừa quá mức. Ta thương chồng, trọng nghĩa phu thê
nên chẳng bao giờ làm điều gì khiến chàng ấy phải bận lòng.
Vũ Nương tâm sự trong tiếng thở dài, nàng cúi đầu giấu giọt nước mắt
lăn dài trên má:
- Năm đấy, triều đình có lệnh bắt lính, Trương Sinh không thể tránh khỏi
nên ta và mẹ già đành ngậm ngùi từ biệt. Nỗi đau tiễn chồng ra trận chưa được
nguôi ngoai thì mẹ già lâm trọng bệnh. Ta thương mẹ, chăm sóc, lo lắng như mẹ
ruột của mình. Có lẽ bệnh của bà không phải chỉ vì tuổi già sức yếu mà vì trông
đợi đứa con trai biền biệt chẳng biết sống chết thế nào. Nước khánh chuông rền,
sức cùng lực kiệt, bà chẳng thể đợi ngày xum vầy với con mình mà đã vội vàng ra
đi mãi mãi. Lúc đó ta như người mất hồn, nỗi đau chia lìa người thân khiến ta
suy kiệt. Nhưng vì phận là dâu, làm vợ, ta thay chồng lo toan mọi việc chu toàn
cho gia đình, ma chay tế lễ mẹ chồng ta.
Dù những chuyện Vũ Nương kể tôi cũng đã nắm được khi học xong câu chuyện
nhưng muốn được nghe tận lời người trong cuộc nên tiếp tục tò mò:
- Ba năm sau, Trương Sinh trở lại quê hương đoàn tụ với gia đình có
phải vậy không chị?
- Đúng rồi em, Sau bao ngày mong mỏi, chờ đợi, chồng tôi cũng cũng trở
về. Tôi mừng vui, nghĩ mình sẽ được hạnh phúc bên chồng con nào ngờ giông bão đời
ta từ đó bắt đầu. Ta biết trách ai bây giờ? Trách chàng Trương hay trách chính
mình. Vừa về nhà nghe tin mẹ mất, chàng buồn lắm bế con ra thăm mẹ.Lúc thăm mẹ
về, chàng giận vô cớ đùng đùng nổi giận, quát tháo tra hỏi ta. Ta rất ngờ, ngạc
nhiên, sửng sốt. Khi nghe chàng mắng mỏ tôi mới biết chàng đang ghen, cho rằng
tôi không chung thuy. Tôi vừa khóc vừa giãi bày. Nhưng bao lời nói chân thành của
tôi chàng vẫn không nghe, không tin mà con đánh đuổi tôi đi.
Nói đến đây, nàng ngập ngừng trong tiếng khóc:
- Ta không hiểu rõ nguyên nhân và chàng cũng chẳng giải thích. Chàng
cho ta là trắc nết, đoan tâm, lăng loàn. Hàng xóm có sang minh oan, giải bày
chàng cũng để ngoài tai. Ngọn lửa trong lòng chàng thiêu đốt lí trí chàng,
thiêu cả tình cảm phu thê để rồi chàng buộc miệng nói những lời cay đắng xua đuổi
ta. Ta thấy mình bị xúc phạm một cách ghê gớm, thất vọng khi bị
chồng đuổi đi. Hành động của Trương Sinh khiến ta thấy mình bị coi thường,
khinh khi. Ta là phận nữ nhi,khi xuất giá theo chồng thì nguyện sống chết
cũng chẳng thể về nhìn mặt ba mẹ mình được nữa. Nỗi oan ức chỉ lòng trời soi thấu
nên ta đã lấy cái chết mà minh oan cho chính bản thân mình.
Ta suy nghĩ kĩ lắm mới quyết định quyên sinh. Chỉ có cái chết
mới minh chứng tấm lòng trong sạch của ta
nhưng bé Đản sẽ sống ra sao nếu thiếu mẹ…Đản ơi, mẹ xin lỗi con. Đứng
trước sông, ta thề nguyện khấn thần linh chứng giám tấm lòng trinh bạch của mình.
Sau đó ta gieo mình xuống sông.Nhưng ta không chết. Tỉnh dậy ta thấy mình đang ở
dưới thủy cung.Có lẽ lời than đã thấu tới các vị thần linh. Thần linh hiểu và
thương tình.
Nói đến đây, Vũ Nương lấy khăn lau vội dòng nước mắt, các nàng tiên cá
cũng sụt sùi theo. Chẳng hiểu sao tôi ngồi đấy như tượng và lồng ngực thì có cái
gì đè nặng. Thương cho Vũ Nương, thương cho nhưng người phụ nữ chịu nhiều bất hạnh,
họ quá thấp cổ bé họng nên chẳng biết kêu than cùng ai.
- Ở chốn cung nước xinh đẹp này, chị có quên đi nỗi đau ngày ấy hay
vẫn còn nhớ cố nhân?
Vũ Nương ngước mắt nhìn về một hướng xa xăm, chắc nơi đó là quê nhà của
chị:
- Làm sao ta có thể quên đi những kí ức ấy huống hồ gì ta còn có cha mẹ
thân sinh và bé Đản. Chỉ tiếc rằng ta không thể trở về được nữa, ơn đức của
Linh Phi và tình sâu nghĩa nặng của các chị em ở đây đã xoa dịu nỗi đau của ta,
cho ta một kiếp sống mới, hoàn toàn khác chứ không phải Vũ Nương của ngày xưa.
Người con gái chung thủy ấy đã chết từ lúc chồng cô ta ruồng bỏ.
Tôi nắm bàn tay của chị như để an ủi , động viên:
- Em biết rằng Trương Sinh cũng đã ăn năn về lối ghen tuông vô cớ của
mình, chàng ta có lập đàn giải oan cho chị ở bến sông Hoàng Giang đúng không?
- Nhắc đến đây, ta phải tạ ơn Phan Lang, người cùng làng của cố nhân đã
trao gửi giúp ta lời mong ước và tín vật. Nhưng em ơi, nước đổ đi rồi làm sao hốt
lại, có những chuyện phải thuận theo ý trời. Duyên tình của ta và chàng Trương
đã hết.
Giọt nước mắt của Vũ Nương rớt xuống mắt tôi, khiến mắt tôi cũng cay
xòe. Tôi choàng tỉnh giấc trong cái nắng trưa gay gắt mà cứ ngỡ mình còn lạc
nơi cung nước rùa thần. Phải một lúc lâu, tôi mới nhận ra mình đã mơ, một giấc
mơ chẳng khác gì sự thật. Tôi vừa sung sướng vừa luyến tiếc như cái cảm giác sắp
chạm vào một ngôi sao tuyệt đẹp. Câu chuyện của Vũ Nương vẫn còn ám ảnh tôi
mãi. Vũ Nương một người con gái tài hoa nhưng mệnh bạc. Tuy kiếp đời ngắn ngủi
nhưng nàng đã làm tròn bổn phận của một người con dâu, một người vợ và một người
mẹ. Thế nhưng nàng chịu tiếng oan của cuộc đời. Trương Sinh chỉ là một trong những
nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bi kịch cuộc đời nàng còn nguyên nhân gián tiếp
là do chiến tranh đã đẩy cuộc đời nàng vào bi kịch.
Nguồn: Phan Trúc Phương
