Cảm nhận nỗi sợ cái đói, nỗi khổ cực, mất mát và đau thương của những năm tháng đói nghèo, chiến tranh khiến người cháu khắc ghi mãi tình yêu thương và nỗi nhớ thương bà:
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ nhớ khói, hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!
…
Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Hàng xóm bốn bên trở về lầm lũi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!
(Bếp lửa- Bằng
Việt)
Sau
đó, liên hệ với một tác phẩm khác hay thực tế cuộc sống để làm nổi bật bài học
nhận được từ nỗi sợ của người cháu.
Bài làm
Có
những câu ca, bài thơ chỉ chạm nhẹ vào trái tim người đọc nhưng khiến họ nhớ
mãi. Đọc thơ Bằng Việt chắc hẳn người đọc sẽ nhận ra được sự lan truyền kì diệu
của câu chữ. “Bếp lửa” của Bằng Việt với câu từ giản dị, cách viết nhẹ nhàng
nhưng dường như khiến người đọc thấy cay cay ở khoé mắt. Là một trong những bài
thơ rất hay và cảm động về tình cảm bà cháu. Một bài thơ tràn đầy tình yêu,
tràn đầy hạnh phúc giữa đắng cay cuộc đời. Đọc thơ ta như được sưởi ấm cùng Bằng
Việt hơi lửa ấm áp của tình người giàu ân nghĩa, cao đẹp, với tình bà cháu gắn
bó, ấm áp cùng những gian khổ nhọc nhằn ấu thơ:
Lên
bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm
ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố
đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ
nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ
lại bây giờ sống mũi còn cay
[…]
Hàng
xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ
đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn
vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố
ở chiến khu bố còn việc bố
Mày
có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ
bào nhà vẫn được bình yên.”
Cảm
nhận được nỗi sợ cái đói, nỗi khổ cực, mất mát và đau thương của những năm
tháng đói nghèo, chiến tranh khiến người cháu khắc ghi mãi tình yêu thương và nỗi
nhớ thương bà. Bài thơ Bếp lửa như tiếng lòng của người cháu
dành cho bà suốt những năm tháng ấu thơ vất vả, bộn bề lo âu. Hình ảnh “bếp
lửa” gần gũi, bình dị trong mỗi gia đình Việt Nam thời xưa nhưng dường như
có sức ám ảnh và lay động tác giả. Vì bếp lửa gắn với bà, gắn với kỉ niệm ấu
thơ không thể phai nhoà. Bài thơ chính là lời tâm tình thủ thỉ nhẹ nhàng của đứa
cháu ở nơi xa hướng về bà cũng nỗi nhớ quê hương, gia đình khắc khoải. Chiều
sâu của nỗi nhớ nằm trong dòng kí ức của tuổi thơ và một tuổi thơ không mấy may
mắn.
Kí
ức một tuổi thơ nhọc nhằn,vất vả bên cạnh bà ùa về:
Lên
bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm
ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố
đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
Chỉ
nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ
lại bây giờ sống mũi còn cay.
Kí
ức năm lên bốn tuổi hiện về trong hình ảnh của làn khói rồi khói hun. Mùi khói ở
bếp lửa quá thân thuộc. Đó là dấu ấn về cuộc sống của hai bà cháu trong những
năm tháng ngày xưa ấy. Trong hình ảnh làn khói mờ ảo là tình cảm khi tỏ, khi mờ,
lúc da diết khi thì bâng khuâng. Tuổi thơ ấy không phải nhuộm một sắc hồng viên
mãn mà là những ngày tháng của cái đói rình rập. Đất nước rơi vào ách thống trị
thực dân, tình cảnh nạn đói thê thảm là điều không tránh khỏi. Dường như lời
thơ đang hướng ta về với nạn đói năm 1945. Cái đói dai dẳng, đeo bám đã cướp đi
sinh mạng của hàng trăm, hàng nghìn người. Tuổi thơ ấy, nhà thơ đã phải chứng
kiến một viễn cảnh nhuốm màu bi thương, khốn khổ. Nạn đói năm 1945 khiến hơn 2
triệu đồng bào ta bị chết đói, người chết như ngả rạ, người sống “đi lại dật
dờ như những bóng ma” (Kim Lân). Thành ngữ “đói mòn đói mỏi” gợi cái
đói dai dẳng, kéo dài làm mỏi mệt, kiệt sức. Hình ảnh của bố – trụ cột gia đình
hiện lên đầy xót xa: đánh xe khô rạc ngựa gầy. Bố đang
cố gắng gượng mình bươn trải cho cuộc sống gia đình nhưng có cố gắng đến mức
héo mòn sức sống thì vẫn không đủ chăm lo chu toàn được cho cả gia đình. Đến
đây giọng thơ như đang trĩu xuống làm nôn nao lòng người. Đọc thơ thôi sẽ một
ai đó thấy nghẹn ngào và cũng sẽ có ai đó đã phải rơi lệ. Tất cả là một nỗi
đau, một tuổi thơ thăng trầm chứ không náo nhiệt, vui nhộn như mọi người từng
nghĩ. Phải chăng kí ức, kỉ niệm quá sâu đậm để đến tận bây giờ khi nghĩ đến
chính nhà thơ cũng còn phải thấy nghẹn lòng: "Nghĩ lại đến giờ sống mũi
còn cay". Ngôn ngữ thơ mộc mạc đã lay động tâm can, khắc sâu vào lòng
người về một quãng thời gian đầy khó khăn, nhọc nhằn. Mùi khói từ bếp lửa của
bà đã khơi dậy trong lòng người cháu những năm tháng không thể nào quên. Khói bếp
tuổi thơ đã “hun” đầy trong khoé mắt, hun cả một vùng trời tuổi thơ nhọc nhằn.
Chữ “cay” ở cuối câu thơ như lắng lại, gieo vào lòng người nỗi buồn man mác. Là
sống mũi “cay” hay là tuổi thơ cay cực, là thương bà, thương bố mẹ hay thương bếp
lửa tần tảo sớm hôm. Giọng thơ tha thiết, trìu mến, trầm lắng tác giả đã kể cho
ta nghe về kỉ niệm năm lên bốn tuổi của mình cùng những hình ảnh không thể nào
quên. Nơi đó tuy khốn khó nhưng lại đầy ắp tình cảm yêu thương của bà.Đọc thơ,
ta có một chút nghẹn ngào pha thêm sự xót xa đau đớn.
Năm
tháng sống bên cạnh bà tuy khó nhọc nhưng tràn đầy ân tình. Tình bà cháu thực sự
khiến người đọc chùng lại, rưng rưng nước mắt. Đất nước chìm trong bom đạn
nhưng bà vẫn luôn chở che, chăm lo cho cháu từ bữa ăn đến giấc ngủ. Còn tình cảm
nào thiêng liêng và cao cả hơn nữa. Nhưng chiến tranh đã cướp đi bao nhiêu thứ,
máu và nước mắt, cả tình yêu. Và có một kỉ niệm trong hồi ức mà người cháu chẳng
bao giờ quên được dù đã lớn khôn:
Hàng
xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ
đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn
vững lòng bà dặn cháu đinh ninh:
“Bố
ở chiến khu bố còn việc bố
Mày
có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ
bào nhà vẫn được bình yên.”
Trong
những năm đất nước có chiến tranh, những khó khăn, ác liệt, biết bao nhiêu đau
thương mất mát vẫn luôn in sâu trong tâm trí của người cháu. Chiến tranh. Chỉ cần
nhắc đến hai chữ ấy thôi, ai trong chúng ta cũng đều liên tưởng đến tính khốc
liệt, tàn ác mà nó đem đến cho dân tộc. Nó đã gây ra bao đau thương, mất mát
cho bao người, bao gia đình. Hai bà cháu trong bài thơ cũng không ngoại lệ: gia
đình bị chia cắt, nhà cửa bị đốt “cháy tàn cháy rụi”. Cuộc sống càng khó
khăn, cảnh ngộ càng ngặt nghèo, nghị lực của bà càng bền vững, tấm lòng của bà
càng mênh mông. Qua đó, ta thấy hiện lên một người bà cần cù, nhẫn nại và giàu
đức hi sinh. Nỗi khổ vì nhà của bị giặc tàn phá, bà âm thầm chịu đựng. Từ “lầm
lũi” diễn đạt rất xúc động hình ảnh bà lặng lẽ sớm hôm, muốn chia sẻ, gánh
vác cùng con cháu những lo toan vất vả, nhọc nhằn. Những lúc như vậy, duy chỉ
có tình làng xóm, tình cảm giữa những con người cùng khổ, những con người cùng
thấm thía được nỗi đau thương của chiến tranh, là không bị hủy diệt. Họ đỡ đần
nhau, đùm bọc nhau, cùng nhau vượt qua những ngày tháng gian lao, vất vả. Bà
cháu đã sống bên nhau trong “túp lều tranh” nhưng cũng trong cảnh sống
cơ cực đó, cháu đã được nhận từ bà những bài học làm người dù mộc mạc nhưng
trong cái mộc mạc cháu lại thấy tấm lòng bao dung rộng lớn của bà. Bài học ấy
được thể hiện qua lời căn dặn của bà với cháu:
“Bố
ở chiến khu bố còn việc bố
Mày
có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ
bảo nhà vẫn được bình yên.”
Gian
khổ thiếu thốn và nhớ nhung cần phải che giấu cho con người đi xa được yên
lòng. Lời người bà dặn cháu thật nôm na nhưng chân thực và cảm động. Lời dặn dò
của người bà vẫn được cháu "đinh ninh" nhớ mãi trong lòng: lời
dặn được trích nguyên văn, được nhắc lại trực tiếp. Lời dặn dò của bà đối với
cháu nặng tựa nghìn non, chất chứa nghĩa tình sâu đậm. Bà yêu thương cháu,
thương con, thương cho đất nước lầm than.Tấm lòng người bà thương con, thương
cháu ân cần chu đáo biết bao. Đó cũng chính là phẩm chất của người phụ nữ Việt
Nam ta từ muôn thuở, luôn can đảm, bản lĩnh và cứng rắn trước nỗi đau của dân tộc,
hy sinh tình riêng đặt tình chung lên trên. Đó chẳng phải là biểu hiện cao nhất
của tình yêu quê hương đất nước đó ư. Trong cảnh ngộ đất nước có biến cố, gia
đình bị chia li, bà là động lực của bố và là chỗ dựa cho cháu, đồng thời cũng
là người truyền cho cháu niềm tin về một tương lai tươi sáng hơn. Cháu nhớ đến
bà, nghĩ về bà và cảm nhận được rằng: bà đang hiện diện bên mình. Lời bà yêu
thương, ấm lòng cứ như văng vẳng bên tai… Làm sao cháu có thể quên?
Bằng
cảm xúc hồi tưởng, suy ngẫm và trên hình thức một bài thơ tự sự – trữ tình và
ngôn ngữ mộc mạc dung dị cùng với tình cảm chân thành nhiều xúc động, bài thơ
đã thể hiện nội dung mang tính triết lí sâu sắc: Tình yêu thương và lòng biết
ơn dành cho bà chính là một biểu hiện cụ thể của tình yêu gia đình, quê hương.
Tình yêu gia đình và quê hương được bồi đắp trong mỗi người lại chính là sự khởi
đầu cho tình yêu đất nước, con người. Những tình yêu tốt đẹp ấy trong mỗi người
là điều có thể nâng bước dắt dìu con người vững bước trên hành trình cuộc đời.
Nhân
vật tồn tại trong văn chương được quyền có nỗi sợ. Đó là những nỗi sợ mất đi
cái đẹp, cái tốt, cái thật. Những nỗi sợ xuất phát từ những tấm lòng cao đẹp,
làm nên vẻ đẹp bất tử. Ta có thể bắt gặp nỗi sợ cô đơn, nỗi “thèm người” khi sống
và làm việc một mình trên đỉnh núi mây mù Yên Sơn mà Anh thanh niên trong Lặng
lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long vượt qua bằng sức mạnh của ý thức trách nhiệm và
tình yêu đối với công việc.
Với
một cốt truyện khá nhẹ nhàng, tuy không có tình tiết cao trào, nhưng những chi
tiết chân thực tinh tế, ngôn ngữ đối thoại sinh động, nhà văn Nguyễn Thành Long
đã kể lại một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa Pa yên bình lặng lẽ đã làm nổi
bật vẻ đẹp tâm hồn của những con người đang lặng lẽ làm việc cống hiến cho đất
nước, trong đó có nhân vật anh thanh niên. Anh thanh niên, với vóc người nhỏ nhắn,
mang biệt hiệu “người cô độc nhất thế gian” vì anh phải làm công tác khí
tượng thủy văn kiêm vật lý địa cầu một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn
sáu trăm mét, quanh năm mây mù lạnh lẽo. Ngày này, anh chỉ cô độc, làm bạn với
công việc “đo gió, đo mưa, đo nắng…” rồi mỗi ngày báo cáo về “nhà” bốn lần
một cách chính xác. Những khắc nghiệt, băng giá của núi rừng Sa Pa, dù “mưa
tuyết” hay “gió chực ào ào xô tới” chẳng thể nào khiến anh chùn bước.
Tuy đấy là một công việc nhàm chán, buồn tẻ nhưng anh vẫn yêu, vẫn trân trọng
cái nghề của mình. Anh đã dũng cảm vượt qua ngay chính nỗi cô độc và hiểm nguy
luôn đối diện. Qua đó, chúng ta thấy toát lên một lý tưởng sống cao đẹp nơi
anh. Vâng, giá trị đích thực ở con người anh là lẽ sống. Lý tưởng sống của anh
cũng chính là lý tưởng sống của thế hệ thanh niên thời bấy giờ, luôn tìm được
niềm vui giữa muôn khó khăn gian khổ. Điều lắng đọng nhất trong cả tác phẩm có
lẽ là lời tâm sự của anh với bác họa sĩ: “Mình với công việc là đôi…”, “Công
việc… gian khổ thế đấy… chứ cất nó đi… buồn đến chết mất…”, “Mình sinh ra là
gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc?” Đấy là những dòng tâm sự chân
thành xuất phát từ tận đáy lòng. Và đấy cũng là những suy nghĩ lạc quan giúp
anh vững vàng giữa khó khăn và thử thách lớn nhất là sự cô độc. Âm vang của cuộc
sống Sa Pa lặng lẽ và khúc nhạc cuộc sống nhẹ vang đến người đọc từ chính tâm hồn
anh, từ nụ cười của anh trong khó khăn, thử thách. Tuy sống một mình nhưng
trong anh vẫn tràn đầy nghị lực, anh vẫn trồng hoa, đọc sách và tổ chức cuộc sống
thật ngăn nắp với “căn nhà ba gian sạch sẽ”. Anh rất cởi mở, chân thành
với mọi người, khát khao được gặp gỡ, trò chuyện. Anh luôn chu đáo, ân cần,
quan tâm đến tất cả: “Củ tam thất … gửi bác gái … vừa ốm dậy …” Điều làm
chúng ta xúc động mạnh trước anh là vẻ đẹp tâm hồn ngời sáng ẩn sau những nét
ngoài tầm thường. Bác họa sĩ, với những suy nghĩ chín chắn, kỹ càng của tuổi về
hưu, cũng phải khâm phục anh và chẳng thể nào thể hiện được trên bức chân dung
vẻ đẹp ngời sáng của tâm hồn anh. Nhưng anh vẫn khiêm tốn, luôn cảm thấy những
đóng góp của mình nhỏ bé so với người khác, như “ông kĩ sư vườn rau Sa Pa” hay
“nhà nghiên cứu sét”. Anh thanh niên xuất hiện bất ngờ, chỉ kịp để chúng ta ấn
tượng mạnh trước tâm hồn tuyệt đẹp của anh và cảm nhận được nhiệt huyết của sức
trẻ thanh niên thời ấy, những con người không nhận bất cứ đãi ngộ nào của Tổ Quốc,
chung tay xây dựng đất nước thêm giàu mạnh, tươi đẹp. Mọi suy nghĩ của anh về
công việc hay đời thường đều thấm đẫm tình yêu quê hương, đất nước, con người.
Anh là hình tượng tiêu biểu của lớp thanh niên xông pha vì Tổ Quốc. Tâm hồn và
lý tưởng sống cao đẹp nơi anh khiến chúng ta khâm phục trước một con người cô độc
mà không cô độc, giữa Sa Pa lặng lẽ mà không lặng lẽ.
Nỗi
sợ là phản ứng tất yếu của cuộc sống, khi chúng ta đối diện với những thử thách
lớn lao, những cuộc hành trình mình chưa từng biết đến. Nhưng
khi vượt qua nỗi sợ, chúng ta sẽ hoàn thiện bản thân, dần trưởng thành và hiểu
được những giá trị lớn lao của cuộc sống. Anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa của
Nguyễn Thành Long cũng như người cháu trong Bếp lửa của Bằng Việt đã vượt qua nỗi
sợ để nhận ra giá trị cao đẹp của cuộc sống mà mình đang được sống. Đó chính là
sức sống muôn đời bất diệt mang niềm yêu thương, ý chí, nghị lực, niềm tin. Là
ý chí, là nghị lực, là niềm tin của cả một dân tộc trong thời kỳ lịch sử vô
cùng khó khăn đó, niềm tin về một ngày mai hoà bình, một ngày mai tươi sáng và
một tương lai tốt đẹp hơn đang chờ phía trước. Hai tác phẩm tuy được viết ở hai
thời diểm khác nhau với các đề tài khác nhanh nhưng đều khám phá, phát hiện ngợi
ca vẻ đẹp tâm hồn con người Việt Nam trong cuộc sống lao động đời thường cũng
như cuộc sống trong những năm kháng chiến gian khổ. Anh thanh niên, người cháu,
người bà là hình ảnh của con người Việt Nam mang vẻ đẹp của thời kì lịch sử
gian khổ hào hùng và lãng mạn của dân tộc.
Quá
khứ là nơi gìn giữ sự sống đã trải qua của mỗi chúng ta. Nó tuy vô hình nhưng
luôn hiện hữu trong tâm hồn mỗi người. Hãy trân trọng và giữ gìn nó như giữ gìn
sự sống trong hiện tại và khát vọng ở tương lai. Không có quá khứ, sự tồn tại của
con người cũng trở nên vô nghĩa. “Những gì là thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi
người, đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người trên hành trình dài rộng của cuộc
đời”. Bếp lửa là một sự hồi nhớ mang đầy tính nhân văn cao cả về tình yêu
gia đình và quê hương đất nước. Bài thơ sẽ sống mãi trong lòng bạn đọc nhờ sức
truyền cảm sâu sắc của nó. Bài thơ đã khơi dậy trong lòng chúng ta một tình cảm
cao đẹp đối với gia đình, với những người đã tô màu lên tuổi thơ trong sáng của
ta.
