Ngoài trời, mưa phùn
bay, chợt nghe vang vọng đâu đây giai điệu bài thơ Nói
với con của nhà thơ Y phương. Những lời thơ giản dị
nhưng có sức ám ảnh lạ thường trong tâm trí độc giả. Những điều người cha nói
với con trong bài thơ phải chăng cũng chính là lời căn dặn yêu thương mà biết
bao nhiêu người cha muốn con mình thấu hiểu ? Mỗi lần đọc bài thơ là một lần ta
cúi đầu thành kính trở về với cội nguồn, với những gì thân thương nhất. Mượn
lơì cha tâm tình với con,nhà thơ nhắc nhở về cội nguồn của mỗi con người, qua
đó bộc lộ niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ và phẩm chất tốt đẹp của dân
tộc mình, quê hương mình.
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Tính yêu thương của cha me, sự đùm bọc của
quê hương đối với con người là vô hạn. Các con lớn lên từng ngay trong tình cảm
thiêng liêng ấy. Ơ bốn câu thơ đầu, bằng những hình ảnh giản dị, Y Phương đã
phản ánh sinh động không khí gia đình đầm ấm, quấn quít:
“Chân
phải bước tời cha
Chân
trái bước tới mẹ
Một
bước chạm tiếng nói
Hai
bước tới tiếng cười.”
Ta cứ tưởng như đang được ngắm một bức tranh
của một em bé đang chập chững tập đi, bi bô nói. Điệp ngữ “ bước tới” và động
từ “ chạm” được dùng rất khéo, làm nổi bật cài hồn của bức tranh. Cách thể hiện
cách nghĩ của nhà thơ thật độc đáo. Khi đứa con chập chững đi từng bước, từng
tiếng nói cười của con đều được cha mẹ nâng niu, chăm chút, vui mừng đón nhận.
Đó là một gia đình hạnh phút: đôi vợ chồng trẻ với đứa con thơ đầu lòng, căn
nhà luôn rộn rã tiếng nói, tiếng cười. Tuy nhiên, đằng sau lời nói cụ thể đó,
tác giả muốn khái quát một điều lớn hơn: con sinh ra trong hạnh phúc và lớn lên
bằng tình yêu thương, trong sự nâng đón, vỗ về, mong chờ của cha mẹ. Những hình ảnh ấm êm với cha và mẹ, những âm
thanh sống động, vui tươi với tiếng nói tiếng cười là những biểu hiện của một không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt,
hạnh phúc tràn đầy. Hình ảnh ấm lòng này muôn thuở vẫn là khát vọng hạnh phúc
của con người. Đó sẽ là hành trang quý báu đối với cuộc đời, tâm hồn con.
Đứa con trường thành trong cuôc sống lao động
cần củ của cha mẹ, trong khung cảnh thiên nhiện đẹp đẽ, thơ mộng của quê hương.
Nhìn con lớn lên từng ngày, cha mẹ càng yêu quý thêm mãnh đất của tổ tiên, ông
bà đã để lại. Câu thơ bật thốt lên từ trái tim chứa chan tình cảm sâu nặng :
“ Người đồng mình yêu lắm con ơi!”.
Nhà
thơ tự hào về những người cùng sống trên mãnh đất quê hương đã nuôi dưỡng cho
con mình nên vóc nên hình. Cuộc sống lao động cần cù và tươi vui của đồng bào
dân tộc được nhà thơ miêu tả như những hình ảnh trong thần thoại :
“ Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát.”
Các động từ “cài”, “ken” vửa diễn tả động tác
lao động cụ thể, vừa nói lên sự hoà hợp, gắn bó giữa hiện thực và lãng mạng
trong đời sống vật chất, tình thần cùa người vùng cao. Đan lờ đánh cá, dưới bàn
tay người Tày, những nan nứa, nan trúc, nan tre đều trở thành “ nan hoa”. Vách
nhà không chỉ ken bằng gỗ mà được ken bằng “ câu hát”. Những động từ “đan, ken,
cài” rất gợi cảm bên cạnh giúp cho người đọc hình dung được những công việc cụ thể của con người
trên quê hương còn gợi ra tính chất gắn bó, hoà quyện, quấn quýt của con người
và của quê hương, xứ sở.
Cuộc sống lao động ấy, sinh hoạt gia đình đầy
niềm vui ấy được đặt trong cả một quê hương giàu đẹp, nghĩa tình.Rừng núi quê hương
đã che chở, nuôi đưỡng nhiều thế hệ trẻ về tâm hồn lẫn lối sống
“Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng”.
Rừng đâu chỉ cho chúng ta nhiều gỗ, lâm sản
quý giá mà còn “ cho hoa”. Con đường đâu chỉ để đi ngược về xuôi, lên non xuống
biển mà còn “ cho những tấm lòng” nhân hậu, bao dung, đó là con đường tình
nghĩa. Với Y phương, con đường ấy là hình bóng thân thuộc của quê hương: con
đường vào bản, con đường vào thung, ra rừng, ra sông, ra suối, là con đường đi
học, con đường làm ăn hay cũng chính là con đường đi tới mọi chân trời, mọi
miền đất nước. Điệp từ “cho” mang nặng nghĩa tình. Thiên nhiên đã che chở, nuôi
dưỡng, bồi đắp tâm hồn cũng như lối sống của con người.
Sung sướng ôm con thơ vào lòng, nhìn con khôn
lớn, suy ngẫm về tình nghĩa làng bản quê nhà, nhà thơ đã nghĩ về cuội nguồn
hạnh phúc.
“ Cha me mải nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”
Người cha còn nhắc đến những kỷ niệm ngày
cưới của mình với con để mong con luôn nhớ con lớn lên trong tình yêu trong
sáng và hạnh phúc của cha mẹ. Ngày cưới cha mẹ - cái “ngày đầu tiên đẹp nhất
trên đời” - ngày cha và mẹ được tác hợp bởi “duyên trời” - cũng ngày đó sự sống
của con đã bắt đầu phôi thai. Người cha muốn con mình biết về ý nghĩa của ngày
ấy - kỉ niệm thiêng liêng không bao giờ phai mờ đối với mẹ cha và giờ đây lại
in dấu trong lòng con.Đó là điểm xuất phát mọi tình yêu thương trong con.Nói
với con những điều đó, người cha muốn dạy dỗ con tình cảm cội nguồn bằng chính
tình yêu và lòng tự hào về quê hương, về gia đình…Chính quê hương đã tạo cho
cha mẹ cuộc sống hạnh phúc, mạnh mẽ, bền lâu.
Từ hiểu biết về cội nguồn quê hương, cha muốn
nhắn nhủ con sống sao cho xứng đáng với những người đi trước, sống cho đẹp với
nơi chôn rau, cắt rốn. Tạo hoá sinh ra và trao cho ta một thể xác, một linh
hồn. Đừng bao giờ hèn hạ đánh mất mình. Người cha muốn con sống cao thượng vì
đó là nguồn sức mạnh để con trưởng
thành. Quê hương là tấm gương lớn để con soi vào mỗi khi lạc bước. Con sẽ thấy
mình đẹp hơn trong tấm gương cội nguồn thiêng liêng ấy.
Đọc những vần thơ của Y Phương ta như đang
gặp chính làng quê mình, tâm hồn mình như đang được soi chiếu. Con sinh ra từ
mẹ cha, con lớn lên bằng tình thương yêu và con sẽ trưởng thành từ nhận thức về
cội nguồn, về sức sống mãnh liệt của làng quê mình. Mỗi làng quê là một phần
trong đất nước và mỗi làng quê cũng là một phần trong trái tim con người - trái
tim cha và con.
