Cảnh lễ hội trong đoạn trích Cảnh ngày xuân

Có vốn văn hóa vô cùng phong phú và đa dạng, một trong số đó có thể kể đến đó chính là những lễ hội. Nguyễn Du đã đưa những truyền thống văn hóa dân tộc vào một tác phẩm vô cùng nổi tiếng của mình - Truyện Kiều. Đặc biệt thể hiện rõ nét qua đoạn trích Cảnh ngày xuân. Đoạn trích Cảnh ngày xuân của Nguyễn Du đã tái hiện lại không khí đầy náo nhiệt của lễ hội Thanh min cũng như sự náo nức, sục sôi của những thanh niên nam nữ khi tham gia trảy hội. Bức tranh lễ hội mùa xuân cũng hiện lên tươi đẹp rực rỡ mà không kém phần chân thực.

Nhắc đến mùa xuân người ta thường liên tưởng đến không gian sự sống, không gian sinh sôi nảy nở của vạn vật trong tự nhiên.

Thanh minh trong tiết tháng ba,

Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.

Gần xa nô nức yến anh,

Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.

Dập dìu tài tử giai nhân,

Ngựa xe như nước áo quần như nêm.

Ngổn ngang gò đống kéo lên,

Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.

Nguyễn Du là một nghệ sĩ thiên tài. Không chỉ tả tình sâu sắc mà ngòi bút của ông trong tả cảnh cũng rất tài hoa. Với đoạn trích “Cảnh ngày xuân”, ông không những vẽ lên một bức tranh xuân trong sáng, tươi đẹp mà còn gợi lên không khí lễ hội rộn ràng và tưng bừng. Đoạn thơ có sự chuyển tiếp nhịp nhàng, tự nhiên từ bức tranh thiên nhiên đến bức tranh lễ hội. Từ khung cảnh mùa xuân tươi mới, êm đềm ấy, nét bút của Nguyễn Du bắt đầu tập trung khắc họa những hoạt động của con người.

Tháng giêng là tháng ăn chơi

Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè... (Ca dao)

Lễ hội dân gian cứ tiếp diễn đã bao đời nay được nhà thơ giới thiệu mục đích và ý nghĩa của nó:

Thanh minh trong tiết tháng ba,

Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.

Phong tục phương Đông thường xuất hiện cả LỄ và HỘI. Lễ tảo mộ là thủ tục của cháu con đến bên mộ ông bà cha mẹ thắp hương, cúng vái, đốt tiền giả, gieo những thoi vàng bằng giấy để cho người âm có vàng, có tiền mà tiêu ở chốn âm gian. Đặc biệt, ngày lễ này người ta thường lấy đất đắp cho to cho cao những nấm mộ qua năm tháng gió mưa bị xói mòn hoặc là trâu bò giẫm đạp mà sạt lở. Người ta bứng từng mảng cỏ bao quanh ngôi mộ, dùng cỏ giữ cho mộ không bị nắng mưa xóa dấu… Ngày tảo mộ trong Tết THANH MINH cũng là dịp mọi người ra không gian đồng nội thoáng đạt để vui chơi. Chị em Thúy Kiều cũng không nằm ngoài không khí tấp nập đó mà náo nức chuẩn bị quần áo chơi xuân. Cách sử dụng điệp từ “lễ là”, “hội là” gợi ấn tượng về sự diễn ra liên tiếp của các lễ hội dân gian, niềm vui tiếp nối niềm vui.

Không khí lễ hội rộn ràng, huyên náo bỗng hiện ra thật sinh động trong từng dòng thơ giàu hình ảnh và nhạc điệu:

Gần xa nô nức yến anh,

Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.

Dập dìu tàị tử giai nhân,

Ngựa xe như nước áo quần như nêm.

Con người, cảnh vật như cùng hoà nhịp trong không khí rộn ràng ngày xuân. Nó tương hợp với cảnh sắc tràn đầy sức sống ở bốn câu thơ đầu. Tài năng của Nguyễn Du được thể hiện qua cách sử dụng ngôn từ. Sự xuất hiện của hàng loạt các danh từ, động từ, tính từ như: gần xa, yến anh, chị em, tài tử, giai nhân, nô nức, sắm sửa, dập dìu, đã gợi lên bầu không khí rộn ràng của lễ hội đồng thời làm rõ hơn tâm trạng của người đi trẩy hội. Trước mắt ta như hiện lên một bức tranh náo nhiệt: người người, tài tử giai nhân dập dìu, sánh vai nhau đi chơi xuân. Nguyễn Du một ngòi bút miêu tả bậc thầy. Nguyễn Du đưa vào trong mấy câu thơ ngắn: “gần xa”, “nô nức”, “dập dìu”, làm nổi bật màu sắc tươi vui của lễ hội. “Gần xa” là khắc hoạ không gian; “nô nức” là diễn tả tâm trạng của người dự hội; “dập dìu” là sự rộn ràng, đông vui của ngày hội xuân.Cách nói ẩn dụ “nô nức yến anh” gợi hình ảnh từng đoàn người náo nức du xuân như chim én, chim oanh bay ríu rít. Hai hình ảnh so sánh: “Ngựa xe như nước áo quần như nêm” đủ để khắc hoạ khung cảnh nhộn nhịp, đồng vui của ngày hội.

Những câu thơ làm hiện lên cả màu sắc, âm thanh, không khí, tâm trạng. Hầu hết các câu thơ đều được ngắt nhịp 2/2 cũng góp phần gợi tả không khí nhộn nhịp, đông vui của lễ hội. Câu thơ “Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân” không chỉ nói lên một lời thông báo mà còn giúp người đọc cảm nhận được những trông mong, chờ đợi của chị em Kiều. Trong lễ hội mùa xuân, nhộn nhịp nhát là những nam thanh nữ tú, trai thanh gái lịch vai sánh vai, chận nối chân nhịp bước. Họ chính là linh hồn của ngày hội. Cặp tiểu đối “tài tử”/ “giai nhân”, “ngựa xe như nước”/ “áo quần như nêm” đã khắc họa rõ nét sự hăm hở của tuổi trẻ. Họ đến với hội xuân bằng tất cả niềm vui sống của tuổi xuân. Trong đám tài tử giai nhân ấy có ba chị em Thúy Kiều.

Nguyễn Du chỉ bằng vài nét khắc hoạ đã làm sống động cả một không khí rộn ràng ngày xuân. Cảnh đẹp đẽ, tươi vui hay chính là tâm trạng phơi phới của người trong cảnh.Có lẽ, Nguyễn Du đã miêu tả cảnh lễ hội bằng đôi mắt và tâm trạng của hai cô gái “đến tuổi cập kê” trước cánh cửa cuộc đời rộng mở nên cái náo nức, dập diu từ đó mà ra. Toàn bộ dòng người đông vui, tưng bừng đó tấp nập ngựa xe như dòng nước cuốn, áo quần đẹp đẽ, thướt tha đống đúc “như nêm” trên các nẻo đường. Thật là một lễ hội tưng bừng, sang trọng và phong lưu. Chính sức trẻ của những giai nhân ấy đã thổi hồn vào cảnh vật.

Trong cảnh ngày hội vui tươi ấy, tác giả Nguyễn Du cũng đã có cơ hội khắc họa nên những hình ảnh thuộc về đời sống tâm linh của con người:

Ngổn ngang gò đống kéo lên,

Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.

Hình ảnh “gò đống” và hai sự việc rắc “thoi vàng vó” và “tro tiền giấy bay” đã gợi nên không khí lễ. Để tưởng niệm người đã khuất, dân ta vẫn thường sử dụng vàng vó và tiền giấy và cho đến nay thì thói quen ấy vẫn được lưu hành. Chỉ bằng vài nét phác thảo, nhà thơ đã làm sống lại những nét đẹp văn hóa ngàn đời của người Phương Đông nói chung và dân tộc Việt Nam nói riêng. Lễ tảo mộ, hội đạp thanh không chỉ là biểu hiện đẹp của lòng biết ơn tổ tiên, của tình yêu con người trước cảnh sắc quê hương, đất nước mà còn gợi lên một vẻ đẹp của đời sống tâm linh với phong tục dân gian cổ truyền.

Những câu thơ về ngày hội xuân không phải là những trang đặc sắc nhất của Truyện Kiểu nhưng là một trong những giai điệu vui tươi hiếm hoi trong khúc “đoạn trường tân thanh” não ruột. Bằng ngòi bút tài hoa của đại thi hào như đang dựng lên bức tranh ngày xuân rạo rực với không khí lễ hội đầy vui tươi. Từ đó cũng cho thấy tâm hồn nhạy cảm và đầy tinh tế của những con người trẻ tuổi mà ở đây là Thúy Kiều.

Đoạn trích đã khẳng định nghệ thuật miêu tả điêu luyện của Nguyễn Du. Nhà thơ đã kết hợp khéo léo giữa tả và kể, sử dụng từ ngữ giàu tính tạo hình để miêu tả cảnh ngày xuân. Nhớ đến Truyện Kiêu, độc giả không thể quên những vần thơ tươi sáng về khung cảnh lễ hội ngày xuân, tràn ngập sắc xuân, tình xuân trong tiết thanh minh này.

Nguồn: ST &