DÀN Ý PHÂN TÍCH ANH THANH NIÊN TRONG TRUYỆN NGẮN
LẶNG LẼ SA PA CỦA NGUYỄN THÀNH LONG
A. Mở bài
- Nguyễn Thành Long là cây bút chuyên viết
truyện ngắn và kí. Truyện của ông thường nhẹ nhàng, trong trẻo, thấm đẫm chất
trữ tình.
- Lặng lẽ Sa Pa được sáng tác năm 1970 chứa đựng
những giá trị sâu sắc về sự cống hiến thầm lặng trước cuộc đời thông qua vẻ đẹp
của các nhân vật trong tác phẩm.
- Nhân vật anh thanh niên nổi bật về phẩm chất
và tâm hồn tốt đẹp của con người lao động bình thường mà cao cả, những con người
đầy quan tâm, đầy trách nhiệm đối với đất nước.
(Với một phong cách viết truyện nhẹ nhàng,
mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng, Nguyễn Thành Long đã để lại cho đời những tác phẩm
có sức sống lâu bền ngân nga, vang vọng với thời gian năm tháng. Truyện ngắn
"Lặng lẽ Sa Pa" là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật
ấy. Truyện đã phác họa thành công hình ảnh con người lao động bình dị vô danh,
đang ra sức cống hiến làm giàu đẹp cho quê hương, đất nước. Trong đó, hình tượng
nhân vật anh thanh niên là một nhân vật có tính chất đại diện cho vẻ đẹp toàn
diện của con người mới trong những năm đầu xây dựng cuộc sống mới, xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở miền Bắc Việt Nam.)
B. Thân bài
1. Khái quát hoặc Tóm tắt
- Anh chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ chốc lát với
bác lái xe, ông họa sĩ, cô gái trẻ khi xe của họ dừng lại nghỉ. Chỉ chốc lát
nhưng cũng đủ để các nhân vật khác kịp ghi nhận một ấn tượng, một kí họa chân
dung về anh.
- Anh còn hiện ra qua cái nhìn và sự cảm nhận
của các nhân vật khác, đặc biệt là ông họa sĩ già và anh cũng tự bộc lộ qua cuộc
gặp gỡ ngắn ngủi với mọi người.
(Nhân vật anh thanh niên là nhân vật chính
trong truyện. Tuy nhiên, anh lại không xuất hiện một cách trực tiếp ngay ở mở đầu
truyện mà lại xuất hiện qua lời giới thiệu của bác lái xe với ông họa sĩ và cô
gái kĩ sư trẻ khi họ nghỉ ngơi bên dọc đường. Điều đó cho thấy cách dẫn truyện
rất khéo léo của Nguyễn Thành Long, đồng thời nhân vật hiện lên cũng rất tự
nhiên, chân thực, khách quan qua cái nhìn và đánh giá của nhân vật khác. Cuộc gặp
gỡ tình cờ giữa anh thanh niên và ông họa sĩ, cô kĩ sư tuy rất ngắn ngủi nhưng
người đọc cũng đủ cảm nhận thật sâu sắc hoàn cảnh sống, làm việc và những phẩm
chất tốt đẹp, cũng như những cống hiến thầm lặng của anh thanh niên đối với quê
hương, đất nước.)
2. Phân tích
a. Hoàn cảnh sống và làm việc của anh thanh
niên
- Anh xuất hiện trong lời giới thiệu của ông lại
xe: đó là một trong những người cô độc nhất thế gian, thèm người.Nhưng
khi xuất hiện lại là một chàng trai hai mươi bảy tuổi, tầm vóc nhỏ bé, nét mặt
rạng rỡ.
- Làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu
trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 m, quanh năm sống với mây mù và hoa cỏ.
- Công việc của anh: đo gió, đo mưa, đo nắng,
tính mây, đo chấn động mặt đất, dựa vào công việc dự báo trước thời tiết hằng
ngày, phục vụ sản xuất và chiến đấu. Công
việc này đỏi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và phải có tinh thần trách nhiệm cao.
- Công việc đầy gian khổ, thách thức, đáng sợ
hơn cả là phải đối diện với nỗi cô đơn "thèm người". Buồn tẻ tới mức anh phải hạ cây chắn ô tô lại
để được trông thấy và nghe thấy tiếng người nói vì “thèm người quá.”
-
Nghệ thuật miêu tả gián tiếp, trực tiếp được sử dụng để khắc hoàn cảnh sống thật
đặc biệt: cô đơn, vắng vẻ của anh thanh niên. Nhưng tất cả những khó
khăn, gian khổ ấy anh đều vượt qua để vươn tới một cuộc sống tốt đẹp hơn bằng
việc cống hiến cho đời.
b. Những nét đẹp trong cách sống, suy nghĩ,
hành động và quan hệ tình cảm với mọi người:
*Anh thanh niên say mê và có trách nhiệm cao
trong công việc
- Anh làm việc một mình trên đỉnh núi cao, chấp
nhận cuộc sống cô đơn, xa cách với cộng đồng.
- Anh làm việc đều đặn, chính xác đủ bốn lần
trong ngày vào lúc bốn giờ, mười một giờ, bảy giờ tối và một giờ sáng.
- Anh làm việc trong điều kiện thời tiết khắc
nghiệt:
+ có mưa tuyết, trời tối đen, "gió tuyết
và lặng im ở bên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới"
+ “gió thì giống những nhát chổi lớn muốn quét
đi tất cả, ném vứt lung tung... Những lúc im lặng lạnh cánh mà lại hừng hực như
cháy. Xong việc, trở vào, không thể nào ngủ được".
=> Nghệ thuật so sánh, liệt kê, nhân hóa được
dùng hiệu quả, giúp người đọc cảm nhận thật rõ về sự khắc nghiệt của thời tiết
Sa Pa.
- Thái độ của anh với công việc:
+ Vui vẻ, hồ hởi chia sẻ về công việc của mình
rất chi tiết, tỉ mỉ, đầy hào hứng.
+ Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào vẫn luôn chăm chỉ,
cần mẫn, đều đặn hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Anh làm vì công việc thầm lặng ấy có ích cho cuộc sống, có
ích cho mọi người.
=> Anh thanh niên là một người yêu công việc,
say mê lao động; có tinh thần trách nhiệm cao, có lí tưởng sống đẹp và tinh thần
vượt khó, sẵn sàng chấp nhận thử thách.
*Anh thanh niên có lẽ sống, lý tưởng sống cao
cả đáng trân trọng
- Sống giữa những năm tháng chống Mĩ, anh luôn
khát khao được cầm súng ra mặt trận, anh đã cùng bố viết đơn xin ra lính...
- Ý thức được ý nghĩa thiêng liêng của công việc,
anh sẵn sàng vượt bao thử thách, gian khổ, đặc biệt là nỗi cô đơn để hoàn thành
nhiệm vụ. Hạnh phúc đối với anh thật ý nghĩa biết
bao khi anh cảm thấy mình đã góp phần vào thắng lợi của đất nước trong kháng
chiến chống Mĩ.
- Cũng vì ý thức trách nhiệm ấy mà anh không
những không cảm thấy chán, không cảm thấy sợ mà còn đặc biệt yêu nghề, say mê với
công việc của mình: "Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi
sao gọi là một mình được." “công việc của cháu gian khổ thế đáy, chứ
cất nó đi cháu buồn chết mất.”. Anh coi công việc chính là người bạn đồng
hành với mình trong cuộc sống.
*Anh thanh niên có tâm hồn trẻ trung, yêu đời,
yêu cuộc sống
- Là thanh niên, lại sống nơi heo hút, vắng
người, nhưng anh không sống buông thả mà đã biết tổ chức cho mình một cuộc sống
khoa học, văn hóa:
+ Căn phòng, nhà cửa gọn gàng ngăn nắp.
+ Trồng hoa tô điểm cho cuộc sống của mình.
+ Nuôi gà tăng gia sản xuất, phục vụ cho cuộc
sống của chính mình
+ Thỉnh thoảng xuống núi tìm gặp lái xe cùng
hành khách để trò chuyện cho vơi nỗi nhớ nhà.
=> Anh thanh niên đã chiến thắng nỗi cô đơn
và tạo cho mình một cuộc sống đẹp đẽ đầy ý nghĩa với một niềm yêu đơi, yêu cuộc
sống say mê.
*Anh thanh niên cởi mở, chân thành, hiếu
khách, chu đáo.
- Niềm vui được đón tiếp khách dào dạt trong
anh, bộc lộ qua từng cử chỉ, nét mặt, lời nói:
+ Biếu bác lái xe củ tam thất
+ Tặng bó hoa cho cô gái
+ Tặng giỏ trứng gà cho ông họa sĩ
- Anh thanh niên đã bộc bạch nỗi lòng, sẻ chia
tâm sự với các vị khách một cách rất cởi mở, không hề giấu giếm
=> Sự cởi mở, những lời tâm sự chân thành của
anh thanh niên đã giúp xóa bỏ khoảng cách giữa họ, tạo mối tâm giao đầy thân
tình, cảm động.
*Anh thanh niên là người rất khiêm tốn, giản dị,
lễ phép.
- Khi ông họa sĩ bày tỏ ý muốn phác họa chân
dung mình, anh từ chối vì tự thấy mình không xứng đáng với niềm cảm mến và sự
tôn vinh ấy
- Anh giới thiệu cho ông họa sĩ về ông kĩ sư ở
vườn rau, nhà khoa học nghiên cứu sét...
=> Anh chỉ dám nhận phần nhỏ bé, bình thường
so với bao nhiêu người khác.
3. Đánh giá
- Nhân vật được lí tưởng hóa từ nhiều điểm
nhìn, nhiều góc nhìn. Khắc họa nhân vật qua những chi tiết nghệ thuật đặc sắc,
giàu sức gợi. Không gọi nhân vật bằng tên cụ thể mà bằng đặc điểm giới tính,
nghề nghiệp.
- Nhân vật được đặt trong tình huống đặc sắc:
Là thanh niên trẻ trung, sôi nổi, yêu đời nhưng lại làm việc ở một nơi heo hút,
hẻo lánh và cô đơn. Cuộc gặp gỡ ngắn ngủi giữa anh với ông họa sĩ, cô kĩ sư
trên đỉnh Yên Sơn đã giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của anh.
(Với những câu văn nhẹ nhàng, trong sáng, cùng
lối kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn, truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” đã xây dựng thành
công hình tượng nhân vật anh thanh niên với nhiều vẻ đẹp đáng quý trọng.
Hình ảnh đó không chỉ là tấm gương
sáng tiêu biểu cho một thời kì đầy đau thương nhưng vô cùng anh dũng của dân tộc
mà đó là con người của mọi thời đại, những con người làm việc quên mình mà
không đòi hỏi đáp đền, không cần một ai biết đến, những con người bình thường
trong cuộc sống này.)
C. Kết bài
- Tác giả rất thành công khi xây dựng hình tượng
nhân vật anh thanh niên cùng những người đồng nghiệp thầm lặng cống hiến sức trẻ,
thanh xuân cho đất nước, dân tộc.
- Hình tượng nhân vật anh thanh niên miệt mài,
hăng say lao động vì lợi ích đất nước, có sức lan tỏa tới những người xung
quanh.
- Suy nghĩ bản thân về sự cống hiến của con
người trước cuộc đời.
(Lặng lẽ Sa Pa là lời nhắn nhủ chân thành, tha
thiết đối với con người trong thời đại đó và cả hôm nay và đặc biệt là thế hệ
trẻ hãy sống những tháng ngày đẹp nhất, làm những công việc bình thường nhất
nhưng có ích cho đời. Hãy sống chân thành, đầy tình thương và trách nhiệm đối với
bản thân, gia đình xã hội để mình là một thanh âm trong trẻo rong bản đàn của sự
sống đa thanh sắc, muôn màu muôn vẻ.)
