Thanh Hải là nhà thơ xứ Huế. Vùng đất hữu tình
với con sông Hương thơ mộng và núi Ngự Bình trang nghiêm vun đắp cho hồn
thơ Thanh Hải bay cao. Vốn trưởng thành trong hai cuộc kháng chiến, Thanh Hải
là người có công đầu trong việc xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam thời
chống Mỹ. Những tác phẩm của ông được bao thế hệ bạn đọc nhắc mãi như “ Mồ anh
hoa nở”, “Những đồng chí trung kiên”.
Nhưng nhắc đến thơ Thanh Hải, người ta thường
nghĩ ngay đến bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”. Tác phẩm được nhà thơ sáng tác trong
khi nằm trên giường bệnh, trước khi mất ít lâu. Đó là tiếng lòng của nhà thơ
trước vẻ đẹp của thiên nhiên, nhịp sống của đất nước vào xuân. Đặc biệt hơn
nữa, nhà thơ bày tỏ ước vọng được hòa nhập hiến dâng cho cuộc đời, cho mùa xuân
chung của dân tộc. Khát vọng ấy được Thanh Hải thể hiện rõ qua hai khổ bốn và
năm của bài thơ:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù
là khi tóc bạc…”
Trong
khí thế bừng bừng của đất nước vào xuân, tác giả đã cảm nhận được một mùa xuân
trỗi dậy từ tâm hồn mình. Đó là mùa xuân của lòng người, mùa xuân của sức sống
tươi trẻ, mùa xuân của cống hiến và hoà nhập.
Tác
giả không mơ một giấc mơ vĩ đại, không ước vọng lớn lao, chỉ là những mong muốn
đơn sơ bình dị:
“
Ta làm con chim hót
Ta
làm một cành hoa
Ta
nhập vào hòa ca
Một
nốt trầm xao xuyến.”
Xin
làm một tiếng chim hót hoà trong muôn vạn tiếng chim cất cao tiếng hót chào
mừng xuân mới, xin làm một cành hoa trong muôn vạn cánh hoa âm thầm khoe sắc
tỏa hương thơm cho cuộc đời chung, xin làm một nốt nhạc trầm trong bản đồng ca
của dân tộc ca ngợi non sông đất nước đang đổi mới. Ước nguyện của nhà thơ sao
mà đáng yêu, gần gũi lạ kì. Đó chính là sự chiếu ứng của hình ảnh “bông
hoa tím biếc”và âm thanh tiếng chim chiền chiện ở khổ thơ thứ nhất. Đọc
từng câu thơ, ta thấy nhịp thơ hối hả, gấp rút như nhịp sống quê hương, như ước
mong cháy bỏng mà khiêm tốn của nhà thơ được dâng hiến cho đời.
Tâm
hồn của tác giả hoà vào mùa xuân đất nước, thôi thúc mạnh mẽ nhưng cũng rất âm
thầm:
“
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng
lẽ dâng cho đời”
Lời
thơ như tâm tình thiết tha. Một sự sáng tạo độc đáo của nhà thơ khi phát hiện
ra được hình ảnh “ mùa xuân nho nhỏ”. Mỗi con người, mỗi sự cống hiến được
ví như một mùa xuân nhỏ hoà vào mùa xuân chung của đất trời, của Tổ quốc. Đó
cũng là nguyện ước nhỏ bé của nhà thơ, muốn được mãi mãi làm việc, hi sinh,
cống hiến một cách âm thầm lặng lẽ cho quê hương đất nước bất chấp sự thử thách
của thời gian, tuổi tác
“ Dù
là tuổi hai mươi
Dù
là khi tóc bạc ”
Lời
thơ rắn rỏi, điệp ngữ "dù
là"
khẳng định thái độ tự tin trước những khó khăn trở ngại của đời người. Tuổi trẻ
cống hiến hi sinh, tuổi già cũng tiếp tục âm thầm cống hiến. Ý thức về trách
nhiệm đối với quê hương đất nước, khát vọng được sống được cống hiến trở thành
lẽ sống trong cuộc đời tác giả. Lời thơ không chỉ là ước nguyện của riêng một
nhà thơ mà còn là lời kêu gọi mọi người hãy chung vai gắng sức xây dựng một
cuộc đời tươi đẹp trong tương lai. Tâm nguyện này, ta bắt gặp đâu đó trong
những vần thơ của Tố Hữu :
“ Nếu
là con chim, chiếc lá
Thì
chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ
nào vay mà không có trả
Sống
là cho, đâu chỉ nhận riêng mình ”
Sự
hi sinh âm thầm, lặng lẽ hiến dâng tài năng, sức lực, tuổi trẻ cho cuộc đời nào
phải chỉ có trong thơ Tố Hữu, nhà văn Nguyễn Thành Long trong truyện ngắn
“ Lặng lẽ Sa Pa ” cũng đã khắc họa nên bức chân dung nhân vật anh
thanh niên cùng nhiều nhân vật khác. Họ chính là minh chứng sinh động nhất của
hình ảnh “ mùa xuân nho nhỏ ” mà Thanh Hải gửi gắm đến chúng ta qua
bài thơ cuối đời của ông.
Tóm
lại, hai khổ thơ bốn và năm trong bài “Mùa
xuân nho nhỏ ” đã làm lay động tâm hồn
người đọc, không chỉ bởi chất nhạc vấn vương, không chỉ bởi giai điệu vừa thiết
tha vừa hào hùng thôi thúc mà còn bởi nguyện ước chân thành và khiêm tốn của nhà
thơ. Nguyện ước ấy đâu còn của riêng Thanh Hải. Đọc
những vần thơ của ông, ta tự nhủ phải
làm gì để không hổ thẹn với những người đi trước , hổ thẹn vì đã chối bỏ trách
nhiệm đối với đất nước quê hương ? Tất cả được thể hiện bằng những việc làm cụ
thể ở hôm nay.
Nguồn : Thầy đồ Nguyễn Long Giang
