Đơn vị chăm chúng tôi ra trò. Có gì lại bảo “để cho bọn trinh sát, chúng nó ở trên đó vắng”.
Điều đó cũng dễ hiểu thôi. Đơn vị thường ra đường vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm.
Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào viện quân y. Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ… Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ, chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột. Rồi ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung… hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Đêm nào xe cũng nườm nượp ngoài đường. Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buốn cười với một anh lái xe nào đó. Vui. Chỉ khổ đứa phải trực máy điện thoại trong hang.
(Trích Những ngôi sao xa xôi, Lê Minh Khuê, SGK Văn 9 tập 2,NXBGD, 2023, tr.114)
Em hãy viết bài văn nghị luận về đoạn trích trên khiến em suy nghĩ về giá trị của lý tưởng sống. Sau đó trình bày những tác động của đoạn thơ đối với bản thân em.
BÀI LÀM
A. Mở bài
Là một trong những nhà văn trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc, Lê Minh Khuê được đánh giá là cây bút độc đáo với những tác phẩm truyện ngắn. Ngòi bút của nhà văn luôn hướng về cuộc sống chiến đấu trong bom đạn của tuổi trẻ trong thời kỳ bấy giờ, đặc biệt là những người anh hùng thầm lặng trên tuyến đường Trường Sơn. "Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc ta đang diễn ra vô cùng ác liệt.Truyện ngắn làm nổi bật hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn – gan góc, quả cảm, lạc quan, yêu đời, có tinh thần trách nhiệm cao. Phương Định – nhân vật chính và cũng là người kể chuyện – là một điển hình như thế! Ta có thể cảm nhận được vẻ đẹp vừa anh hùng quả cảm không sợ hi sinh vừa hồn nhiên trẻ trung yêu đời của Phương Định ttrong đoạn cô kể về khung cảnh và công việc phá bom của mình ở một cao điểm trên đường mòn Trường Sơn.
B. Thân bài
1. Khái quát
Truyện "Những ngôi sao xa xôi” viết về ba cô gái thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom trên một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn thời kỳ cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ đang diễn ra vô cùng ác liệt. Họ thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên con đường ác liệt ấy. Ấn tượng sâu đậm nhất để lại trong lòng bạn đọc ở “Những ngôi sao xa xôi” có lẽ chính là hình ảnh những cô gái dũng cảm, có tinh thần trách nhiệm, có tình đồng chí đồng đội sáng ngời, có tâm hồn trong trẻo, giàu mơ mộng và nhạy cảm. Tất cả những vẻ đẹp ấy được thể hiện tập trung nhất ở nhân vật Phương Định, mà chủ yếu qua đời sống nội tâm của cô. Qua ngòi bút tài hoa của nhà văn, hiện thực cuộc sống nơi chiến trường và hình ảnh những nữ thanh niên xung phong đặc biệt là Phương Định với cuộc sống gian khổ một thời cứ hiện lên sống động sau từng câu chữ.
2. Phân tích
a. Giới thiệu về nơi sống và công việc
Xuất thân là một cô gái Hà thành nhiều mộng mơ và giàu xúc cảm, Phương Định đã đi theo tiếng gọi của Tổ quốc để lên đường chiến đấu. Phương Định tham gia thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa và đầy mưa bom bão đạn. Cô cùng Nho và Thao sống trong một cái hang ở dưới chân cao điểm, giữa một cùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nơi đây tập trung nhiều bão đạn và nguy hiểm, bởi từng giờ từng ngày luôn phải đối mặt với bom rơi đạn nổ. Công việc của cô là “phải chạy lên cao điểm giữa ban ngày”, rồi phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch để ước tính và đo khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ, và cần thì phá bom. Đây là một công việc vô cùng nguy hiểm, có thể đối diện với cái chết bất cứ lúc nào. Thậm chí, ở nơi cư trú của họ cũng luôn có sự rình rập của tử thần. Nhiệm vụ ấy vô cùng thiêng liêng và quan trọng, nhưng cũng đầy hy sinh và gian khổ.
b. Vẻ đẹp của Phương Định
Phương Định đã không tiếc thân mình, mang lý tưởng cao đẹp để chiến đấu, nguyện dâng hiến hết tuổi trẻ, tuổi thanh xuân và chính bản thân mình cho đất nước. Cô gái ấy sẵn sàng rời bỏ cuộc sống nhàn hạ phồn hoa để lên đường chiến đấu với cuộc sống nơi chiến trường đầy gian khổ ác liệt. Hiện thực khốc liệt của chiến tranh qua giọng điệu của cô gái ấy thật hóm hỉnh, thật như biết đùa trước gian khó hiểm nguy. Công việc của Phương định và đồng đội luôn ẩn chứa hiểm nguy, có thể lấy đi tính mạng con người: "Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hán ta lẩn trong ruột những quả bom." Hình ảnh ẩn dụ "thần chết" cùng sự miêu tả sinh động về bom đạn cho thấy sự nguy hiểm cận kề. Công việc ấy luôn phải căng thẳng thần kinh, đòi hỏi sự bình tình và dũng cảm hết sức để đối mặt với mạo hiểm, với cái chết luôn cận kề. Những quả bom im lặng nhưng ẩn chứa hiểm nguy đáng sợ. Đối diện với quả bom và hình dung về những gì nó có thể gây ra, dù là người có thần kinh vững chãi nhất cũng phải run sợ. Thế nhưng, với cô gái, đó là một cảm giác quen thuộc, quen đến nỗi họ quên hết sức tàn phá của nó. Cô đã quen với việc phải đối mặt với "Thần chết" mỗi ngày. Thậm chí, cô vẫn làm việc ngay cả khi "còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi" -thật… "lì lợm"! Công việc phá bom của các cô gái thanh niên xung phong đầy nguy hiểm rình rập và luôn phải đối mặt với cái chết nhưng lại hiện lên qua giọng kể đầy hóm hỉnh và bình thản và cho là có cái thú riêng: “Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ…” Bức tranh chiến tranh dữ dội với những tiếng nổ, tiếng máy bay, khói bụi mịt mù. Phương Định thật sự căng thẳng, lo âu tột độ. Nỗi sợ hãi luôn hiện hữu nhưng họ vẫn dũng cảm chiến đấu. Công việc thực sự nguy hiểm nhưng cô gái vẫn không hề nản, vẫn luôn làm việc với tinh thẩn trách nhiệm cao nhất. Cô y thức rõ ràng về nguy hiểm "Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ"nhưng vẫn dũng cảm tiến lên. Lời thách thức "Có ở đâu như thế này không" khẳng định sự độc đáo của trải nghiệm và bản lĩnh của người lính, lạc quan, yêu đời, tìm kiếm niềm vui trong gian khổ. Khi xong việc, “quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào" rồi mới yên tâm chạy về hang ở. Phương Định mơ mộng trong cuộc sống và cả trong công việc nguy hiểm. Khi phải đối mặt với hiểm nguy, Phương Định cùng với những người đồng đội của mình thực sự là những cô gái anh hùng. Hơn thế nữa, cảm nhận nhân vật Phương Định, ta thấy những hy sinh và mất mát của bản thân cũng được cô gái coi hết sức nhẹ nhàng “Tôi bây giờ vẫn còn một vết thương chưa lành ở đùi. Tất nhiên tôi không vào viện quân y”. Chỉ với ngữ điệu bình thản ấy cũng đủ toát lên sự lạc quan, tinh thần dũng cảm của nhân vật. Với Phương Định, được sống và chiến đấu, hi sinh vì Tổ quốc, đó là trách nhiệm, nghĩa vụ và là niềm hạnh phúc của tuổi trẻ.
Lê Minh Khuê đã thể hiện thành công sự nguy hiểm và căng thẳng của cuộc chiến tranh, đồng thời cho thấy tinh thần dũng cảm, gan dạ của người lính. Qua đó, tác giả thể hiện sự trân trọng và ngợi ca những người lính đã chiến đấu và hy sinh vì Tổ quốc. Có thể khẳng định rằng Phương Định và những đồng đội của cô thực sự là những cô gái anh hùng, nhưng đều là những anh hùng mà không tự biết. Điều này đã khiến cho nhân vật Phương Định trở nên đáng mến.
Thế nhưng, ngay giữa chiến trường, ta vẫn thấy những tâm hồn tươi trẻ, luôn rạng rỡ niềm tin yêu cuộc sống của Phương Định. Kết thúc những giây phút căng thẳng nơi cao điểm, xong việc là cô gái thở phào và sà ngay vào một thế giới khác “Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ, chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột.” "Thở phào" nhẹ nhõm, giải tỏa sau khi hoàn thành nhiệm vụ. Sự đối lập giữa bên ngoài nóng bức và bên trong hang mát lạnh – thế giới của những cô gái nữ tính đầy mơ mộng mang đến cảm giác sảng khoái, dễ chịu. "Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột" lột tả cảm giác rõ ràng, chân thực khi bước cô vào hang. Hình ảnh "thế giới khác" được sử dụng như một phép so sánh, làm nổi bật sự khác biệt về môi trường và cảm giác của nhân vật. Khi hoàn thành nhiệm vụ, cô trở về nơi ở với tâm trạng hoàn toàn thư thái, như chưa hề trải qua cơn sinh – tử: Hình ảnh "sà ngay" thể hiện sự háo hức, mong muốn được tận hưởng sự mát mẻ sau một ngày làm việc vất vả. Phương Định tận hưởng cảm giác sảng khoái sau khi hoàn thành công việc, sự mát mẻ và thư giãn “ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung…” Cô thật sự thoải mái, tận hưởng phút giây bình yên. Hình ảnh "nằm dài", "lười biếng" cho thấy sự thả lỏng, không còn gánh nặng công việc. Trong điều kiện gian khó ấy, cô vẫn giữ được nét nữ tính, đơn thuần của tuổi trẻ. Đó chính là biểu hiện cao hơn cả của sự lạc quan, khi con người không đánh mất chính mình trong cuộc sống gian khó. Cô luôn yêu đời, khao khát hạnh phúc cùng nét thanh xuân chưa bao giờ bị khuất lấp bởi khói đạn. Lê Minh Khuê đầy tinh tế và ý nhị, khi khai thác tâm lý cô gái đôi mươi- Phương Định ở những điều tưởng chừng như quá đơn giản, gần gũi. Từ trong hang cô hức trước chiến dịch sắp diễn ra “Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buốn cười với một anh lái xe nào đó. Vui. Chỉ khổ đứa phải trực máy điện thoại trong hang.” Cô quan tâm vui vẻ, thoải mái,có chút háo hức và dự đoán về sự kiện quan trọng sắp diễn ra. Đây là tinh thần lạc quan của những người lính trong thời chiến. Cảm xúc và suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm yêu mến và sự kính phục.
Sau trùng trùng hiểm nguy, khung cảnh khốc liệt của chiến tranh vẫn được làm dịu lại bởi niềm lạc quan, yêu đời điểm xuyết vào từng câu chữ như những đóa hoa nở giữa trời đông giá buốt. Bởi lẽ ấy, người đọc càng được tiếp thêm niềm tin và sức mạnh để vươn tới tương lai tốt đẹp hơn.
3. Đánh giá
Nhà văn Lê Minh Khuê đã tỏa sáng với ngòi bút của mình với nhân vật Phương Định trong tác phẩm Những ngôi sao xa xôi. Xây dựng nhân vật cô gái này, nhà văn đã chọn được những phương thức trần thuật hợp lý khi đặt điểm nhìn vào nhân vật chính của mình để nhân vật tự kể chuyện. Chính vì thế, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật Phương Định đạt đến độ tinh tế nhất. Ngôn ngữ trần thuật qua nhân vật chính đã làm cho tác phẩm có giọng điệu, ngôn ngữ tự nhiên gần với khẩu ngữ, trẻ trung và nữ tính như chính nét tính cách của nhân vật. Bên cạnh đó, lời kể linh hoạt, cùng câu ngắn dài, nhịp nhanh tạo không khí chiến trường, nhịp kể chậm lại khi hồi tưởng như gợi nhớ kỷ niệm của tuổi thơ êm đềm cũng là một nét nghệ thuật tạo nên sự thành công của tác phẩm. Lê Minh Khuê với tác phẩm Những ngôi sao xa xôi đã làm nổi bật lên vẻ đẹp tâm hồn của những cô gái vừa quả cảm trong chiến đấu, vừa mang nét hồn nhiên vô tư, trong sáng và đầy lạc quan… Đây là một hình ảnh đẹp, đặc trưng cho thế hệ trẻ Việt Nam đã sống và chiến đấu, hy sinh không tiếc tuổi xuân cho quê hương đất nước.
4. Tác động
Qua dòng suy nghĩ và tâm trạng của nhân vật Phương Định, cuộc sống chiến đấu của các cô thanh niên xung phong được tái hiện đầy đủ, chân thực và sinh động với vẻ đẹp tỏa sáng. Hình ảnh các cô gái thanh niên trong truyện ngắn trên chính là tấm gương về lý tưởng sống cho thanh niên ngày nay. Trong cuộc sống, để đạt được mục đích, ước mơ thì bất cứ ai cũng phải có một lý tưởng sống tốt đẹp. Lý tưởng sống giúp Phương Định và các đồng đội luôn cảm thấy thanh thản, lạc quan, vui vẻ, hạnh phúc. Nó góp phần bồi đắp vẻ đẹp tâm hồn cho mỗi người, giúp con người hoàn thiện nhân cách. Lý tưởng sống Đã giúp Phương Định và bản thân mỗi người chúng ta có định hướng phấn đấu để vươn lên, là điều kiện để giúp con người sống có ý nghĩa hơn, sống tốt, sống đẹp hơn. Lý tưởng sống được coi là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng xã hội ngày một giàu đẹp và văn minh. Bởi vậy, trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa như ngày nay, thế hệ trẻ, thanh niên như em cần hiểu được tầm quan trọng của lý tưởng sống với bản thân và cộng đồng. Bản thân em cần hiểu rõ năng lực và khả năng của mình để vạch định ra cho mình một lý tưởng sống tốt đẹp. Em sẽ thể hiện lý tưởng sống bằng việc làm, hành động cụ thể, nỗ lực học tập, lao động, làm việc, rèn luyện, tu dưỡng, không ngại khó, ngại khổ, không nản lòng, nhụt chí trước thất bại. Sống hữu ích cho bản thân, cho gia đình và quê hương đất nước là việc làm vĩ đại nhất.
C. Kết bài
Chiến tranh đã lùi xa, nhưng khi đọc lại tác phẩm Những ngôi sao xa xôi, người đọc như được sống lại những năm tháng hào hùng của dân tộc. Nhân vật Phương Định mang những nét đẹp tiêu biểu cho biết bao chàng trai và cô gái thanh niên xung phong trong những năm tháng chống Mỹ oanh liệt. Cảm nhận nhân vật Phương Định đã tiếp thêm cho ta sức mạnh và động lực để viết tiếp nên những nét son trong trang sử của thời đại mình.
