Phân tích vẻ đẹp người đồng mình trong đoạn thơ sau: Người đồng mình yêu lắm con ơi

Phân tích vẻ đẹp người đồng mình trong đoạn thơ sau:

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

[…]

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

( Trích Nói với con, Y Phương, NXBGDVN, 2023, trang 72)

Sau đó nêu những tác động của đoạn thơ đối với em.

Bài làm

I. Mở bài

Nhà thơ Y Phương là nhà thơ dân tộc thiểu số nổi bật trong nền thơ ca Việt Nam với những vần thơ mang đậm bản sắc vùng cao đầy chân thực, trong sáng, và cách tư duy giàu hình ảnh của người dân tộc miền núi. Bài thơ “Nói với con” là tác phẩm tiêu biểu của Y Phương. Bài thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và một vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc tỉnh cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống. Những lời tâm tình thủ thỉ của người cha ấy khiến ta  nghĩ suy về những bài học gần gũi giản dị qua niềm tự hào của người cha về  niềm vui lao động cũng như sức sống mạnh mẽ, lối sống tình nghĩa của người đồng mình:

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

[…]

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

II. Thân bài

1.   Khái quát

Nói với con của Y Phương đã mang đến những xúc cảm chân thành và bình dị trong mỗi người. Bài thơ lấy cảm hứng từ tình yêu thương vô bờ của một người cha dành cho con của mình, từ đó mượn lời nói cùng con để ngợi ca về cội nguồn sinh dưỡng của mỗi con người, qua đó cũng thể hiện sự tự hào về truyền thống của quê hương, về sự sống bền bỉ của dân tộc. Quê hương không chỉ là nơi con được sinh ra, lớn lên, mà còn là nơi hun đúc, nuôi dưỡng nghị lực sống và tâm hồn con. Đặc biệt, nói đến quê hương là  Y Phương nói đến những con người xứng đáng là mẫu hình về mọi mặt cho con noi theo để trưởng thành.

2.   Phân tích

a.   Luận điểm 1

Trên quê hương thơ mộng nghĩa tình, người đồng mình hiện lên trong cuộc sống lao động cần cù , tươi vui mà đầy nghĩa tình:

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

Giọng thơ vang lên đầy thiết tha và tự hào: 

Người đồng mình yêu lắm, con ơi!

“Người đồng mình” là người bản mình, người quê mình. Y Phương có cách gọi rất độc đáo, rất gần gũi và thân thương về những con người quê hương. Với hình thức câu cảm thán, người đọc cảm nhận lời tâm tình được cất lên tự đáy lòng thương mến của người cha về người đồng mình. Nhà thơ như đang giới thiệu ân cần đây là những người bản mình, người vùng mình, người dân quê mình gần gũi, thân thương. Cách gọi như thế, cùng với hô ngữ “con ơi” khiến lời thơ trở nên tha thiết, trìu mến.

Trên mảnh đất thân thương, “người đồng mình” giản dị và tài hoa trong cuộc sống lao động nơi miền sơn cước:

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Khi tâm tình với con về cuộc sống lao động của “người đồng mình”, tác giả đã lựa chọn đưa vào những hình ảnh đẹp đẽ “nan lờ cài đan hoa” và tươi vui “vách nhà ken câu hát”. Đan lờ để đánh bắt cá tôm, cùng dựng nhà dựng cửa, cấy cày, trồng trọt… Những chiếc lờ dùng để đánh bắt cá không chỉ làm bằng tre nứa mà còn làm bằng hoa. Ngôi nhà của người đồng mình có vách được ken bằng những câu hát hát si, hát lượn. Người đồng mình vừa làm vừa hát. Các động từ “đan”, “ken, cài” được sử dụng liên tiếp không chỉ giúp cho người đọc hình dung được những công việc cụ thể làm ra những dụng cụ lao động, những mái nhà vững chãi của con người trên quê hương còn gợi ra tính chất gắn bó, hoà quyện, quấn quýt của con người và của quê hương, xứ sở. Những đôi bàn tay lao động chân chất đã góp phần dựng xây quê hương ấm no, hạnh phúc. Dù không có dòng thơ nào nhắc đến họ trong dáng hình nhưng vẻ đẹp của người lao động được gợi ra từ những công việc hàng ngày, đầy tài hoa mà giản dị, đời thường. Cái “yêu lắm” của “người đồng mình” là gì nếu không phải là cốt cách tài hoa, là tinh thần vui sống? Phải chăng, ẩn chứa bên trong cái dáng vẻ thô mộc là một tâm hồn phong phú, lãng mạn biết bao?

Hơn tất cả, con lớn lên trong sự đùm bọc che chở của con người và rừng núi quê hương thơ mộng, nghĩa tình:

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

Nếu như hình dung về một vùng núi cụ thể, chắc hẳn mỗi người có thể gắn nó với những hình ảnh khác cách nói của Y Phương: là thác lũ, là bạt ngàn cây hay rộn rã tiếng chim thú hoặc cả những âm thanh “gió gào ngàn, giọng nguồn thét núi”, những bí mật của rừng thiêng….. Nhưng Y Phương chỉ chọn hình ảnh “hoa” để nói về cảnh quan của rừng. Hình ảnh ấy có sức gợi rất lớn, gợi về những gì đẹp đẽ và tinh tuý nhất. Hình ảnh này góp phần diễn đạt điều tác giả đang muốn khái quát: Thiên nhiên không chỉ đẹp thơ mộng mà còn chan chứa nghĩa tình. Thiên nhiên đã ban tặng cho con người những gì đẹp nhất. Rừng cho hoa trái ngát thơm, trên đường con đi, con sẽ gặp những tấm lòng rộng mở vỗ về con. Cha muốn con hiểu rằng, bên con không chỉ có tình yêu thương của cha mẹ mà còn có sự đùm bọc che chở của quê hương, làng xóm. Không chỉ có gia đình mà quê hương cũng chính là mái nhà ấm áp của con. Nếu cơm gạo của cha mẹ nuôi lớn con về thể xác thì quê huơng đã nuôi dưỡng con về tâm hồn, về lẽ sống. Bằng cách nhân hoá “rừng” và “con đường” qua điệp từ “cho”, người đọc có thể nhận ra lối sống tình nghĩa của “người đồng mình”. Đó cũng chính là một nguồn mạch yêu thương vẫn tha thiết chảy trong lâm hồn mỗi người, bởi “con đường cho những tấm lòng”, vẻ như mộng ấy của thiên nhiên, nghĩa tình sâu đậm ấy của “những tấm lòng” đã che chở, nuôi dưỡng, bồi đắp tâm hồn cũng như lối sống của con. “Con đường” là nơi con người liên kết gặp gỡ, tâm tình, và cũng là nơi để con người chia sẻ với nhau những khó khăn, trở ngại trong cuộc sống. Thế nên từ “hoa” cũng có thể hiểu là những tình cảm tốt đẹp mà “người đồng mình” dành tặng cho nhau mỗi ngày. Điệp từ “cho” đã khiến hai câu thơ trở nên sống động, giúp người đọc cảm nhận được cuộc sống của Người đồng mình. Người cha dạy dỗ con bằng chính tình yêu quê hương và muốn con cũng trở nên như vậy.

Chỉ với những câu thơ ngắn gọn, nhà thơ giúp ta hình dung được hình ảnh đáng yêu của người đồng mình giữa núi rừng thơ mộng, hiền hòa. Vẻ đẹp của họ được gợi ra từ cuộc sống lao động bình dị, từ bàn tay tài hoa và khối óc sáng tạo. Họ có niềm vui giản dị, tinh tế ngay trong cuộc sống mộc mạc đời thường.

b.   Luận điểm 2

“Người đồng mình” không chỉ “yêu lắm” với những hình ảnh đẹp đẽ, giản dị ghi nhắc nguồn cội sinh dưỡng tâm hồn, tình cảm, lối sống cho con người mà còn với những đức tính cao đẹp, đáng tự hào. Người đồng mình còn có một lẽ sống cao đẹp, biết lo toan và có chí đi lên:

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Nếu trên kia “yêu lắm con ơi” – yêu cuộc sống vui tươi bình dị, yêu bản làng thơ mộng, yêu những tấm lòng chân thật nghĩa tình, thì đến đây người cha nói “thương lắm con ơi”– bởi sau từ “thương” đó là những những nỗi vất vả, gian khó của con người quê hương. Người cha biểu lộ tình cảm yêu thương chân thành về gian truân, thử thách cùng ý chí mà người đồng mình đã trải qua.

Bằng cách tư duy độc đáo của người miền núi, Y Phương đã lấy cái cao vời vợi của trời để đo nỗi buồn, lấy cái xa của đất để đo ý chí con người:

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Câu thơ có cách diễn đạt vô cùng độc đáo. Nỗi buồn và chí lớn vốn không thể định hình, định lượng nhưng lại được tác giả dùng cao để đo nỗi buồn, xa để đo ý chí của con người. Cách nói trên đã hữu hình hóa những trắc trở, khó khăn mà người đồng mình phải trải qua đồng thời còn cho thấy ý chí quyết tâm của họ. Trước mọi khó khăn, thử thách họ vẫn không ngừng cố gắng, không ngừng vươn lên. Những khó khăn kia chỉ là thuốc thử, tôi rèn ý chí của họ ngày một mạnh mẽ hơn. Tác giả sử dụng các tính từ “cao”, “xa” trong sự tăng tiến để thấy được những khó khăn, gian truân như ngày càng tăng lên, thử thách ý chí và nghị lực của con người. Nỗi buồn, những bộn bề thiếu thống càng nhiều thì ý chí của con người càng lớn, càng mạnh mẽ hơn để vượt qua tất cả. Có thể nói, cuộc sống của người đồng mình còn nhiều nỗi buồn, còn nhiều bộn bề thiếu thốn song họ sẽ vượt qua tất cả, bởi họ có ý chí và nghị lực, họ luôn tin tưởng vào tương lai tốt đẹp của dân tộc. Người cha vừa tự hào về tinh thần, ý chí của người đồng mình, đồng thời cũng gửi gắm ước mong về đứa con sẽ rắn rỏi như truyền thống quê hương. Y Phương muốn con mình hiểu rằng giá trị của con người không phải đo bằng những của cải vật chất mà là những phẩm chất người đó có. Giá trị đích thực của con người phải ở tầm cao nhân văn mà con người đang vươn tới.  Người cha mong ngay từ nhỏ, đứa con phải nhận biết rằng những gì làm nên phần tốt đẹp nhất của cuộc đời là những giá trị tinh thần chứ không phải là của cải vật chất tầm thường. Sống phải tràn đầy niềm tin và khí phách.

3.   Đánh giá

Giọng điệu tha thiết, trìu mến, lúc bay bổng, nhẹ nhàng, lúc triết lí sắc nhọn… tạo sự cộng hưởng hài hòa với những cung bậc tình cảm trong lời người cha truyền thấm sang con làm rung động tâm hồn chúng ta. Tác giả đã xây dựng các hình ảnh cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc nhưng giàu chất thơ một cách thành công. Bố cục chặt chẽ, từ ngữ giản dị, mộc mạc như lời nói hàng ngày của người miền núi, đã lột tả cái hồn cốt trong bản sắc người dân tộc với tiếng thơ mang phong cách độc đáo. Lời cha dìu dặt tựa như một khúc ca nhẹ nhàng mà âm vang sẽ là hành trang đi theo con suốt cuộc đời. Có lẽ, đó sẽ là một bài học, một lời tâm niệm bổ ích cho các bạn trẻ – bài học về lối sống nghĩa tình,nghị lực, ý chí vươn lên.

4.   Tác động

Đoạn thơ đã thể hiện tình yêu thương sâu sắc của tác giả dành cho người đồng mình, cho quê hương, đất nước. Đoạn thơ đã rất thành công trong việc ca ngợi phẩm chất của người đồng mình, giúp em hiểu thêm về vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của người dân miền núi và ta cũng như đang bắt gặp lại chính làng quê mình, tâm hồn mình. . Qua những hình ảnh đẹp đẽ về người đồng mình, tác giả muốn nhắn nhủ con cũng như em hay những bạn học sinh còn trên ghế nhà trường: Phải biết yêu thương, trân trọng quê hương và con người nơi đây, qua lao động, bằng văn hóa đã nuôi dưỡng, chở che, giúp con khôn lớn, trưởng thành. Phải học tập và rèn luyện để có "chí lớn", noi gương những người đồng mình đã vượt qua mọi khó khăn để vươn lên trong cuộc sống. Đây chính là nền tảng cơ bản để tiếp bước cho con khôn lớn, trưởng thành. Con phải luôn sống bằng tình yêu và niềm tự hào về  quê hương, mong con luôn trân trọng quê hương và sống xứng đáng với tình yêu thương đó. Bài thơ cũng là lời nhắn nhủ cho bản thân em: dù cuộc sống có khó khăn đến đâu, cũng cần phải giữ cho mình ý chí kiên cường, nghị lực vươn lên và không ngừng nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão. Em thật sự biết ơn cha mẹ, thầy cô giáo và những người đã giúp đỡ em  trong cuộc sống, từ đó ra sức học tập, rèn luyện để trở thành người có ích cho xã hội.

III. Kết bài

Nói với con  của Y Phương là niềm rung cảm tự nhiên, ẩn sâu chiều sâu triết lí. Chỉ vài câu thơ ngắn, vài lời thơ giản dị nhưng nhà thơ giúp ta hình dung được hình ảnh đáng yêu của người đồng mình giữa núi rừng thơ mộng, hiền hòa. Vẻ đẹp của họ được gợi ra từ cuộc sống lao động bình dị, từ bàn tay tài hoa và khối óc sáng tạo. Họ có niềm vui giản dị, tinh tế ngay trong cuộc sống mộc mạc đời thường. Vẻ đẹp cuộc sống của người đồng mình hay cũng chính là tất cả những gì mà con người cần mang theo trên mỗi bước đường đời.