Thơ là cái đẹp muôn đời, cái đẹp của
thiên nhiên, cái đẹp của con người. Có lẽ mùa xuân là thời gian hội tụ bao vẻ đẹp
của đất nước và con người Việt Nam nên thơ xuân mới hay và đậm đà như thế. Ta
bâng khuâng một nét xuân trong thơ vua Trần Nhân Tông
Song song đôi bướm trắng
Phất phới phấn hoa bay.
(Buổi sớm mùa xuân)
Ta cảm một sắc xuân tươi xinh rực rỡ
trong thơ của thi hào Nguyễn Du:
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
(Truyện Kiều)
Ta rạo rực dõi nhìn một cánh đu bay
trong ngày hội xuân của làng quê thân thuộc:
Bốn mảnh quần hồng bay phấp phới,
Hai hàng chân ngọc duỗi song song.
(Đánh du- Hồ Xuân Hương)
Và đây là thơ xuân của Thanh Hải:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
ơi con chim chiền chiện
Hót chi mù vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng...
Có người đã cho rằng: “Đoạn thơ đẹp
như bức tranh”. Đó là bức tranh xuân của "Huế đẹp và thơ", quê mẹ
hương yêu của thi sĩ Thanh Hải.
Hai câu thơ đầu là một sắc xuân tươi xinh rực
rỡ tắm mát tâm hồn chúng ta. Vần thơ như một tiếng nói thốt lên khi ngạc nhiên
chợt thấy một cảnh đẹp mà lòng xôn xao xúc động:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc.
Có sông và hoa. Có màu “xanh” của dòng
sông làm nền để tô điểm màu "tím biếc" của hoa, bông hoa xuân mới
"mục", mới nở. Dòng sông hiện hữu trong bài thơ Thanh Hải không phải
là con sông chung chung nào, mà người đọc dễ nhận ra, đó là sông Hương “bùi thư
trữ tình cố đô Huế” như thi sĩ Tố Hữu tâm sự:
Hương Giang ơi, dòng sông êm
Qua tim ta, vẫn ngày đêm tự tình...
“Bông hoa tím biếc" mọc giữa dòng
sông xanh chỉ có thể là hoa súng, hoa lục bình dân dã mà Lê Anh Xuân từng say
mê ngắm nhìn sau những năm dài xa cách mới trở về quê nội:
Hoa lục bình tím cả bờ sông.
Chữ “mọc” nằm đầu câu thơ “Mọc giữa
dòng sông xanh" thể hiện một nét xuân đột hiện, một sức xuân mạnh mẽ xuất
hiện xinh đẹp, non lơ, lộng lẫy như một nàng xuân trong sắc áo “tím biếc” kiêu
sa trên cái nền xanh của dòng sông. Thanh Hải đã sử dụng hai gam màu tươi sáng
để vẽ lên một nét xuân đẹp trên bức tranh xuân đẹp.
Ngắm dòng sông, bâng khuâng nhìn hoa
xuân đẹp, nhà thơ khẽ reo lên khi bỗng nghe chim hót “vang trời”:
Ơi! Con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời.
“Ơi” là từ cảm thán biểu đạt sự xúc động
bồi hồi của nhà thơ khi nghe chim chiền chiện hót. Tiếng chim hót là khúc nhạc
đồng quê. Chim chiền chiện làm tổ trên luống cày, nó là người bạn thân thiết của
nhà nông. Nghe chiền chiện hót mà mừng vui, chim báo sẽ được mùa: ,"Chiền
chiện hót lúa tốt bời bời" (Tục ngữ). Hai tiếng "hót chi” rất gợi cảm,
là cách nói "dịu ngọt” của bà con “xứ Huế chúng miềng". Qua đó, ta thấy
nét xuân thứ hai được nhà thơ cảm nhận là một nét vui. Qua tiếng chim hót mà ta
cảm được cái mênh mông trong sáng của bầu trời xuân. Ta cảm được tấm lòng hồn hậu
của đứa con xứ Huế. Một cử chỉ rất tao nhã đáng yêu:
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
Không hề nói đến nắng mà ta vẫn cảm nhận
được ánh hồng bình minh làm long lanh những giọt sương tròn như hòn ngọc bé tí
treo trên đầu ngọn cỏ, lá cây. "Từng giọt long lanh rơi" cũng có thể
là những chuỗi âm thanh, từng chuỗi tiếng chim chiền chiện từ trời cao vọng đến,
"rơi" xuống? Cái cử chỉ “đưa tay... hứng” thể hiện một hồn thơ chan
hòa với thiên nhiên, đất ười, tạo vật.
Thơ đích thực mở ra trong lòng người đọc
những sắc màu và chân trời bao la. Tiếng chim hót, giọt long lanh trong thơ
Thanh Hải cũng vậy, nó mở ra bao thế giới về cảnh sắc ban mai trên đồng quê. Cảnh
sắc thân thuộc đáng yêu biết bao:
Mặt trời lên càng tỏ
Bông lúa chín thêm vàng
Sương treo trên đầu cỏ
Sương lại cùng long lanh
Bay vút tận trời xanh
Chiền chiện cao tiếng hót...
(Thăm lúa - Trần Hữu Thung)
Đoạn thơ ngũ ngôn sáu câu ba mươi chữ
của Thanh Hải quả là một bức tranh xuân đẹp và tươi vui. Có bầu trời và dòng
sông. Có hoa khoe sắc và chim cất tiếng hót. Có giọt sương mai long lanh. Hình ảnh
con người xuất hiện trên bức tranh xuân với cử chỉ tao nhã, ung dung, với tâm hồn
trong sáng, lạc quan yêu đời và giàu tình yêu thiên nhiên.
Mùa xuân nho nhỏ là một bức thơ xuân
kiệt tác của Thanh Hải. Ông viết bài thơ này vào tháng 11 năm 1980, một tháng
trước lúc ông qua đời. Có thể nói, đoạn thơ trên đây là khát vọng mùa xuân muôn
đời.
