DÀN Ý PHÂN TÍCH MỘT NHÂN VẬT
TRONG TÁC PHẨM TRUYỆN
Đề: Cảm nhận của em
về vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời kháng chiến chống Mỹ qua hình tượng nhân
vật Phương Định trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê.
|
DÀN
Ý CHUNG |
BÀI
VIẾT CHI TIẾT |
|
A.Mở bài -
Đôi nét về tác giả (phong cách, sự đóng góp, …) -Đôi nét về tác phẩm (hoàn
cảnh ra đời, xuất xứ, …) -
Khái quát nội dung của tác phẩm -
Giới thiệu nhân vật cần phân tích (Tính cách nổi trội của
nhân vật, cảm nghĩ chung về nhân vật) B.Thân
bài: 1.
Tóm tắt tác phẩm, đoạn trích (Ngắn gọn theo nhân vật) hoặc Khái
quát hoàn cảnh nhân vật (hoàn cảnh sống và làm việc có gì đặc biệt) 2.
Lần lượt phân tích các biểu hiện tính cách, phẩm chất nhân vật. (chú ý
các sự kiện chính, các biến cố, tâm trạng thái độ nhân vật...): -
Ngoại hình (nếu có) -Phẩm
chất: Cần khái quát được phẩm chất của nhân vật trong tác phẩm. -
Số phận (nếu có) Ta
có thể sắp xếp theo trình tự sau: a.
Nêu đặc điểm nhân vật (luận điểm): +
Diển giải, nhận xét, chứng minh bằng các tình tiết, chi tiết,
câu nói… lấy từ tác phẩm đoạn trích. =>
Tiểu kết và chuyển ý *
Lưu ý: + Ta
cứ tiến hành lần lượt như vậy cho đến hết giá trị nội dung tác phẩm mà đề bài
yêu cầu. +Trong
quá trình nghị luận, cần tránh kể lại câu chuyện, mà phải chú ý chọn lọc và
bám sát cốt chuyện, diễn biến (từ ngữ, hình ảnh, giọng điệu, các biện
pháp tu từ...để phân tích, bình giảng ...) +
So sánh với các nhân vật có điểm tương đồng hoặc cùng thời kì, cùng chủ đề… -
Ý nghĩa của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng tác phẩm. -
Nghệ thuật xây dựng nhân vật: thành công ở mặt nào: tâm lí, số phận,
tính cách phẩm chất, tư tưởng; những thủ pháp và hình ảnh chi tiết đi gắn liền,
làm nên nhân vật; ngôn ngữ nhân vật; cách kể về nhân vật… C.Kết
bài -
Đánh giá về vẻ đẹp, sức sống của nhân vật đó trong văn học. -
Đánh giá về tài năng, nhận xét về vị trí của tác giả trong văn đàn. |
A.Mở
bài -
Lê Minh Khuê là là cây bút chuyên về viết truyện ngắn. Trong chiến tranh các
tác phẩm của chị hầu hết viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ trên tuyến
đường Trường Sơn. -
Những ngôi sao xa xôi là một trong những tác phẩm điển hình của nhà văn, ra đời
năm 1971 khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của quân và dân ta đang diễn ra ác liệt.
-
Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng hồn nhiên thơ mộng, tinh thần chiến
đấu dũng cảm của tổ trinh sát mặt đường, Nho, Phương Định và chị
Thao. -
Người đọc khắc sâu về Phương Định là một cô gái dũng cảm, có tinh thần
trách nhiệm, có tình đồng chí đồng đội sáng ngời, có tâm hồn trong trẻo, giàu
mơ mộng và nhạy cảm. B. Thân bài: 1.
Khái quát hoàn cảnh nhân vật (hoàn cảnh sống và làm việc) -
Phương Định cùng Nho và Thao - những cô gái thanh niên xung phong- sống trên
cao điểm giữa mênh mông khói bụi Trường Sơn và bom đạn huỷ diệt của kẻ thù.
Công việc của Phương Định và đồng đội trong tổ trinh sát mặt đường là "đo
khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nỗ và nếu cần thì phá bom"
để bảo vệ con đường, cho những đoàn xe băng về phía trước, góp phân vào sự
nghiệp giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước. Công việc thật vinh
quang nhưng cũng đầy hi sinh gian khổ. Nhưng chính hoàn cảnh gian khó,
hiêm nguy này đã làm sáng lên những phẩm chất đáng quý của Phương Định
và các đồng đội. 2.
Phân tích các biểu hiện tính cách, phẩm chất nhân vật. a.
Ở Phương Định – cô gái ấy đã ngời sáng lên vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách
mạng cũng như vẻ đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Đó là vẻ đẹp của tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh, vượt lên mọi hiểm
nguy. -
Cô gái ấy mang lý tưởng sống đầy cao đẹp và tinh thần chiến đấu dũng cảm.
Cô gái ấy đã không tiếc thân mình, mang lý tưởng cao đẹp để chiến đấu, nguyện
dâng hiến hết tuổi trẻ, tuổi thanh xuân và chính bản thân mình cho đất nước. +
Hiện thực khốc liệt của chiến tranh qua giọng điệu của cô gái ấy thật
hóm hỉnh, thật như biết đùa trước gian khó hiểm nguy: “có
ở đâu như thế này không: đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm
ì xa dần”; “thần kinh căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy
mà vẫn biết rằng khi biết rằng xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ
bây giờ, có thể nổ chốc nữa, nhưng nhất định sẽ nổ”. Hay như “Quen rồi,
một ngày chúng tôi phá bom đến mấy lần.”. Chạy trên cao điểm bị bom đạn
cày nát, còn ẩn giấu những quả bom chưa nổ - cũng có nghĩa là nó sẽ nỗ bất cứ
lúc nào, cũng có nghĩa là đối mặt với thần chết. Nhưng chị vẫn thật
bình thản, thậm chí còn thấy thú vị, dù trên mình còn có vết thương
chưa lành miệng. Những hy sinh và mất mát của bản thân cũng được
cô gái coi hết sức nhẹ nhàng “Tôi bây giờ vẫn còn một vết
thương chưa lành ở đùi. Tất nhiên tôi không vào viện quân y”. Chỉ với ngữ
điệu bình thản ấy cũng đủ toát lên sự lạc quan, tinh thần dũng
cảm của nhân vật. -
Sự dũng cảm, gan dạ, bình tĩnh, tự tin, tự trọng và có tinh thần trách
nhiệm với công việc của Phương Định được khắc họa rõ nét trong lần phá bom. +
Qua ngòi bút miêu tả tâm lí vô cùng cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác,
ý nghĩ vẻ đẹp con người hiện ra. Khi thực hiện nhiệm vụ phá bom, ban đầu cô
cũng thấy căng thẳng, hồi hộp. Nhưng cảm thấy có ánh mắt của
các chiến sĩ đang dõi theo động viên, khích lệ, lòng tự trọng trong cô đã thắng
cả bom đạn: “Tôi đến gần quả bom, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom.
Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đường hoàng mà bước tới.”.
Cô không đi khom nữa mà đàng hoàng bước tới. Cô bình tĩnh, tự tin thực
hiện từng thao tác phá bom, chạy đua với thời gian để vượt qua cái chết.
“Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người,
cứa vào da thịt. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm, nhanh
lên một tí! Vỏ quả bom nóng, một dấu hiệu chẳng lành”. Khi ở bên quả bom,
lúc cận kề với cái chết im lìm và bất ngờ, từng cảm giác của con người cũng
trở nên sắc nhọn. Đó không phải lần đầu tiên cô làm nhiệm vụ này nhưng trước
nguy hiểm ai mà chẳng sợ hãi. Lê Minh Khuê đã rất trân trọng điều đó nên nhà
văn đã miêu tả chân thực, sinh động. Mọi cảm giác của nhân vật
đã được ghi nhận không hề tô vẽ hay lý tưởng hóa nhân vật. +
Sau đó là cái giây phút căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom, cô gái ấy có
nghĩ đến cái chết nhưng là “một cái chết mờ nhạt, không cụ thể”, và
cái chính vẫn là: “liệu mìn có nổ, bom có nổ không?”, “Không thì
làm thế nào để châm mìn lần thứ hai?”. Mục đích hoàn thành nhiệm vụ
luôn được Phương Định đặt lên trên hết. Bởi thế, sự sống trở nên mong
manh, thành công và thất bại được đặt trong tình thế may rủi. Càng ngẫm nghĩ,
càng thấy khâm phục hơn những con người đã vì đất nước mà không ngại ngần
hi sinh. =>
Có thể khẳng định rằng cô gái này và những đồng đội của cô thực sự là những
cô gái anh hùng, nhưng đều là những anh hùng mà không tự biết. Điều
này đã khiến cho nhân vật Phương Định trở nên đáng mến. b.
Bên cạnh lý tưởng cùng tinh thần chiến đấu quả cảm, ta còn thấy ở cô
gái này nét tính cách mơ mộng và hồn nhiên – một vẻ đẹp tâm hồn trong sáng. -
Qua ngòi bút của Lê Minh Khuê, nhân vật Phương Định hiện lên là cô gái
có vẻ ngoài đáng yêu, xinh xắn, trẻ trung và đầy sức sống với “hai
bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao và đầy kiêu hãnh như đài hoa loa
kèn”. Phương Định nổi lên với đôi mắt có ánh nhìn đầy xa xăm. +
Như bao cô gái mới lớn, cô gái ấy có một tâm hồn nhạy cảm và quan tâm đến
hình thức của mình. Cô gái đó biết mình đẹp, thích ngắm mình trong gương, rồi
có chút kiêu ngầm khi biết mình được các anh pháo thủ và lái xe thăm hỏi.
Phương Định vui và tự hào về điều đó, nhưng không hay biểu lộ tình cảm của
mình mà thường tỏ ra kín đáo giữa đám đông. Nhà văn Lê Minh Khuê đã rất tinh
tế khi phát hiện ra cái nét tâm lý kiêu ngầm ấy ở Phương Định. Đó là sự kiêu
ngầm của một cô gái trẻ có ý thức sâu sắc về vẻ đẹp cuộc sống. Nét tâm lý rất
đời thường, rất con gái này khiến nhân vật Phương Định càng trở nên gần gũi,
chân thực và đáng yêu biết bao. -
Phương Định là nữ sinh thanh lịch của đất Hà thành bước vào chiến trường bom
đạn. Cô vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên vô tư, cô mang theo vào chiến trường
đầy ác liệt cả những nét đáng yêu của một cô gái mới lớn, mang theo cả một
tâm hồn mơ mộng hồn nhiên yêu đời. +
Kết thúc những giây phút căng thẳng nơi cao điểm, xong việc là cô gái thở
phào và sà ngay vào một thế giới khác – thế giới của những cô gái nữ tính đầy
mơ mộng “nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái
đài bán dẫn nhỏ, có thể nghe hay nghĩ ngợi lung tung”. Phải chăng là
niềm khao khát cũng chính là sự lạc quan, vô tư làm dịu mát tâm hồn trong sự
khốc liệt và căng thẳng nơi chiến trường. +
Cô mê hát, sống trong cảnh ác liệt của chiến tranh cô vẫn không bỏ đi sở
thích của mình. Cô gái ấy còn mê hát và thích nhiều bài hát với đủ các chủ đề:
“cô thích quan họ Bắc Ninh, dân ca ý trữ tình, đặc biệt là bài “ca -chiu-sa”
của hồng quân Liên Xô”. Thích hát để rồi Phương Định còn bịa ra cả lời
bài hát, ngồi dựa vào thành đá mà khe khẽ hát. Tiếng hát ấy đã át tiếng bom để
động viên đồng đội cũng chính là động viên chính bản thân mình đồng thời cô gửi
vào tiếng hát lỗi khát khao tuổi trẻ của người chiến sĩ mong được trở vê quê
hương yêu dấu được gặp lại những người thân yêu sau bao năm chờ đợi. -
Đặc biệt, vẻ đẹp tâm hồn ấy được bộc lộ sâu sắc khi bất ngờ một cơn mưa đá ập
đến. Bao hiểm nguy, ngột ngạt và căng thẳng của chiến trận như được gột rửa
và tan biến. Chỉ một cơn mưa đá vụt qua cũng đủ khiến tâm hồn Phương Định sống
với rất nhiều kỉ niệm và nỗi nhớ. Đó là hoài niệm về quê hương, về
gia đình, về tuổi thơ đầy thanh bình. Tất cả những hồi ức ấy vừa rõ ràng, lại
vừa mờ ảo; vừa đồng hiện, lại vừa vụt hiện trong tâm trí; vừa gần gũi, mà lại
vừa xa xôi. =>
Chính tinh thần trẻ trung yêu đời, những hồi ức ấy đã trở thành điểm tựa tinh
thần, là nơi dựa vững chắc, để tiếp thêm sức mạnh cho cô thanh niên xung
phong đi qua những thử thách, những hiểm nguy của cuộc sống nơi chiến trường. c.
Người đọc còn nhận thấy vẻ đẹp tâm hồn ngời sáng được hiện lên qua tình cảm đồng
chí đồng đội. Cô gái ấy luôn quan tâm và thương yêu đến những đồng đội của
mình. -
Phương Định lo lắng khi Nho và chị Thao lên cao điểm mà chưa về.
Cô hiểu về Nho và chị Thao như tình chị em ruột thịt với biết bao tình cảm, với
sự gắn bó yêu thương. Những chi tiết cụ thể như chị Thao sợ máu và vắt nhưng
khi chiến đấu lại rất dũng cảm. Trong suy nghĩ của Phương Định, chị Thao hiện
lên với sự bình tĩnh cương quyết và táo bạo trong công việc. Với cô em út của
tổ trinh sát, Nho hiện lên trong suy nghĩ của Phương Định là cô gái “nhẹ
mát như một cây kem trắng”. -
Khi
Nho bị thương, cô vỗ về chăm sóc như tình chị em ruột thịt với chi tiết
“moi đất để bế Nho đặt lên đùi” rồi “rửa cho Nho bằng nước đun sôi”
“tiêm cho Nho” rồi “pha sữa trong cái ca sắt”. -
Bên cạnh đó, cô gái ấy cũng dành tình cảm cho tất cả những những người
chiến sĩ mà cô gặp trên con đường ra mặt trận. Với Phương Định thì
chính “những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất
là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ”. =>
Có thể thấy, tình đồng chí đồng đội của nhân vật Phương Định thật đáng cảm mến,
một thức tình cảm cao cả, thiêng liêng và rất đáng quý. 3.
Đánh giá về thành công nghệ thuật: -
Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối thành
bản lĩnh kiên cường của người anh hùng cách mạng. Nét điệu đà, hồn nhiên,
duyên dáng của một cô gái càng tôn thêm vẻ đáng yêu của cô thanh niên xung
phong gan dạ, dũng cảm. Phương Định là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt
Nam thời chống Mỹ cứu nước. -
Để xây dựng thành công nhân vật Phương Định, có lẽ nhà văn đã rất am hiểu tâm
lí tuổi trẻ. Tính cách Phương định được soi chiếu nhiều, nhiều góc độ và
trong nhiều trạng thái khác nhau. Với cách sử dụng ngôi kể hợp lí: truyện kể
theo ngôi thứ nhất, Phương Định - nhân vật chính - người kể chuyện làm cho
câu chuyện hiện lên sâu sắc và đi sâu miêu tả thế giới nội tâm nhân vật. Cách
kể chuyện sinh động, ngôn ngữ kể trẻ trung kết hợp linh hoạt các kiểu câu khi
kể chuyện tạo sức cuốn hút cho tác phẩm. C.Kết
bài -
Qua nhân vật Phương Định và các cô thanh niên xung phong, Lê Minh Khuê đã có
cái nhìn thật đẹp, thật lãng mạn về cuộc sống chiến tranh, về con người trong
chiến tranh. Chiến tranh là đau thương mất mát song chiến tranh không thể hủy
diệt được vẻ đẹp tâm hồn rất tươi xanh của tuổi trẻ, của con người. Chính từ
những nơi gian lao, quyết liệt ta lại thấy ngời sáng vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt
Nam thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước, một lòng quyết tử cho tổ quốc quyết
sinh. |
